Soichiro Fukutake và viên ngọc cuối cùng trên các hòn đảo nghệ thuật Nhật Bản
06/06/25
 |
| Một góc nhìn về triển lãm khai mạc “Từ nguồn gốc đến tương lai” khai mạc vào thứ Bảy tại Bảo tàng Nghệ thuật mới Naoshima. Ảnh: Takeru Koroda |
Một dự án Utopian khép lại sau ba thập kỷ
Ngày 22/6 tới, Bảo tàng Nghệ thuật Mới Naoshima (Naoshima New Museum of Art) – tác phẩm kiến trúc thứ 10 của “thầy phù thủy bê tông” Tadao Ando trên quần đảo nghệ thuật Seto – chính thức mở cửa, đánh dấu dấu chấm hết cho hơn 30 năm cống hiến nghệ thuật của tỷ phú Soichiro Fukutake. Ông gọi đây là “dự án cuối cùng mà tôi theo sát từ đầu đến cuối”.
Tọa lạc trên đỉnh đồi lộng gió ở đảo Naoshima, bảo tàng mang thiết kế đặc trưng của Ando: bê tông mộc mạc, ánh sáng tự nhiên tràn ngập, hòa quyện tinh tế với thiên nhiên địa phương. Lớp trát đen bên ngoài là sự tri ân đến kiến trúc yakisugi truyền thống. Không gian triển lãm chủ yếu nằm dưới lòng đất, với một tầng nổi duy nhất và mái dốc bằng kim loại.
Đây là bảo tàng đầu tiên của hệ thống Benesse tập trung hoàn toàn vào nghệ thuật đương đại châu Á, và cũng là cột mốc cuối cùng trong “hành trình utopia” của Fukutake.
Tầm nhìn xây dựng vương quốc nghệ thuật
Benesse Art Site Naoshima không chỉ là một chuỗi bảo tàng, mà là mô hình cộng sinh giữa thiên nhiên, nghệ thuật và cộng đồng. Bắt đầu từ cuộc trò chuyện của cha ông Fukutake với thị trưởng Naoshima vào thập niên 1980, dự án này từng bước hồi sinh những hòn đảo ô nhiễm do rác thải công nghiệp.
Tính đến nay, hơn 6 triệu du khách đã đổ về Naoshima, Inujima và Teshima để chiêm ngưỡng các tác phẩm nghệ thuật được đặt rải rác trong cảnh quan tự nhiên, từ nhà dân cải tạo đến bến cảng biển. Trong đó, Chichu Art Museum nổi bật với bộ tranh “Hoa súng” của Claude Monet, tác phẩm của Walter De Maria và James Turrell, tất cả đều được đặt sâu dưới lòng đất như “ẩn mình” khỏi thế giới.
Kiến trúc tối giản – Nâng tầm nghệ thuật
Tadao Ando là người đồng hành xuyên suốt với Fukutake, tạo nên 10 công trình kiến trúc không qua bản quy hoạch tổng thể mà phát triển một cách hữu cơ – theo cách Ando mô tả là “giống như sinh vật sống”. Trong các thiết kế này, ông luôn ưu tiên sự giản dị để nghệ thuật có không gian sống riêng: “Kiến trúc quá rườm rà sẽ làm nghệ thuật mất sức sống”.
Bảo tàng mới là minh chứng tiếp theo, nơi Ando sử dụng bê tông thô nhưng kết hợp khéo léo chất liệu địa phương, mở ra các hướng nhìn ra biển nội Seto từ tầng trên cùng.
Nghệ thuật châu Á và những tên tuổi tầm cỡ
Triển lãm mở màn có tên “From the Origin to the Future” quy tụ 12 nghệ sĩ và nhóm nghệ thuật châu Á, trong đó có Takashi Murakami (Nhật Bản), Pannaphan Yodmanee và Sanitas Pradittasnee (Thái Lan), cùng nghệ sĩ Hàn Quốc Do Ho Suh. Hầu hết các tác phẩm đều là đơn đặt hàng mới, và nay thuộc về bộ sưu tập chính thức của Benesse.
Cai Guo-Qiang, nghệ sĩ Trung Quốc nổi tiếng toàn cầu với tác phẩm “Head On” (99 con sói lao vào tường kính), được Fukutake mua lại từ Deutsche Bank và dành riêng một phòng trưng bày trong bảo tàng mới. Ông nói: “Fukutake hiểu rằng ‘Head On’ không chỉ nói về nước Đức, mà là về toàn nhân loại”.
Do Ho Suh tái hiện hành lang hẹp dài 16 feet của một ngôi nhà truyền thống tại Naoshima bằng vải mềm, tạo nên không gian chứa đựng cả ký ức lẫn trải nghiệm văn hóa.
Kết nối lợi nhuận và di sản
Với nguồn gốc từ tập đoàn Benesse hoạt động trong lĩnh vực giáo dục và y tế (vốn nổi tiếng nhờ các đề thi mô phỏng cho học sinh), gia tộc Fukutake đã khéo léo đưa nghệ thuật thành một phần chiến lược phát triển kinh tế – du lịch – giáo dục địa phương.
Tổng chi phí cho toàn bộ hệ thống bảo tàng (bao gồm cả nghệ thuật và xây dựng) theo Fukutake là khoảng 20-30 tỷ yên (tương đương 200 triệu USD), nhưng ông ước tính giá trị hiện tại đã lên tới 500 triệu USD. “Chỉ như 1-2 tòa nhà trung bình ở trung tâm Tokyo, không có gì là to tát”, ông chia sẻ.
Fukutake rời Nhật năm 2009 vì lo ngại động đất và thuế cao, định cư tại New Zealand. Ông khẳng định rằng nếu ở lại, sẽ gần như không thể duy trì các hoạt động nghệ thuật này suốt 200-300 năm nữa.
Di sản cá nhân và niềm hy vọng trường tồn
Fukutake đã trao quyền điều hành cho con trai Hideaki, nhưng ông vẫn tiếp tục hướng hoạt động nghệ thuật và từ thiện về châu Á. Ngoài các bảo tàng, ông còn sáng lập Triennale Setouchi từ năm 2010 – lễ hội nghệ thuật ba năm một lần thu hút hàng trăm nghìn người đến các đảo nhỏ.
Akiko Miki, tân giám đốc bảo tàng, cho biết các triển lãm sẽ được luân chuyển chậm rãi để phục vụ nhóm “repeaters” – những người quay lại mỗi năm để khám phá điều mới mẻ.
“Chúng tôi muốn tạo ra một utopia nơi con người thực sự tìm thấy hạnh phúc thông qua nghệ thuật đương đại,” Fukutake khẳng định. Và với dự án cuối cùng này, ông cảm thấy hài lòng: “Tôi không còn gì để hối tiếc hay chưa hoàn thành trong cuộc đời”.
shared via nytimes,
