Tỷ phú dầu mỏ và sứ mệnh “giải cứu” bóng bầu dục đại học Mỹ
04/11/25
 |
| Cody Campbell (ở giữa) đã góp phần đưa Texas Tech Red Raiders trở thành một trong những đội bóng bầu dục đại học hàng đầu nước Mỹ. Ảnh: Desiree Rios |
Từ cầu thủ nghiệp dư đến nhà bảo trợ quyền lực
Vào mỗi ngày thi đấu của Texas Tech University, Cody Campbell bước vào sân vận động với phong thái của một biểu tượng. Đi bên cạnh là các con, ông bắt tay tân binh, chụp ảnh cùng người hâm mộ và giơ cao dấu hiệu “guns up” đặc trưng của trường.
Người gây dựng khối tài sản khổng lồ từ ngành dầu khí, Campbell là một trong những nhân vật có ảnh hưởng lớn nhất với đội Red Raiders. Ông góp phần tài trợ 25 triệu USD cho quỹ lương cầu thủ, đồng thời chi trả phần lớn kinh phí xây dựng trung tâm huấn luyện 27.871 mét vuông mới toanh nằm ở khu khán đài phía nam sân.
Thế nhưng, giữa ánh hào quang ấy, Campbell lại trăn trở: thể thao đại học Mỹ đang đứng trước khủng hoảng, và nghịch lý là, chính những tỷ phú như ông có thể đang góp phần làm mọi thứ trượt dốc.
Thời kỳ “tự do hóa” và cơn sốt tiền trong thể thao sinh viên
Hai mươi lăm năm trước, khi Campbell còn chơi cho Texas Tech, một sinh viên–vận động viên thậm chí không được phép nhận một bữa ăn miễn phí hay đôi giày tặng. Nhưng ngày nay, trong kỷ nguyên NIL (Name, Image and Likeness) – nơi sinh viên có quyền kiếm tiền từ danh tiếng – các cầu thủ có thể thu nhập hàng triệu USD mỗi năm, phần lớn từ các nhà tài trợ cá nhân như Campbell.
Tuy nhiên, nguồn tiền khổng lồ này tập trung gần như tuyệt đối vào bóng bầu dục và bóng rổ, hai môn mang lại danh tiếng và doanh thu cao nhất. Các trường không có mạng lưới cựu sinh viên giàu có phải rút ngân sách học thuật, tăng học phí hoặc cắt giảm môn thể thao khác để duy trì đội bóng chính.
Kết quả là một nghịch lý trớ trêu: khi tiền đổ vào túi một số ít vận động viên nổi bật, hàng trăm chương trình thể thao đại học khác lại bị xóa sổ.
Từ tháng 7 đến nay, theo Campbell, 182 đội thể thao bị cắt giảm vì lý do ngân sách – nhiều trong số đó là các môn nữ hoặc môn ít khán giả như điền kinh, bơi lội, đấu vật. Con số này nhỏ so với 19.000 đội trong hệ thống NCAA, nhưng theo ông, “đây chỉ mới là khởi đầu”.
“Cứu lấy thể thao đại học” – Sứ mệnh của một cựu cầu thủ
Để đảo ngược xu hướng này, Campbell sáng lập tổ chức phi lợi nhuận Saving College Sports, với mục tiêu bảo vệ những môn thể thao đang bị xóa bỏ và giữ cho sinh viên–vận động viên có cơ hội thi đấu như chính ông từng có.
Người ủng hộ nổi bật nhất của Campbell là Tổng thống Donald Trump, người đã bổ nhiệm ông vào Hội đồng Thể thao, Thể hình và Dinh dưỡng của Nhà Trắng – ủy ban tư vấn liên bang. Tháng 7, Trump ký sắc lệnh hành pháp “Saving College Sports”, phản ánh trực tiếp sứ mệnh mà Campbell theo đuổi.
Mục tiêu đầu tiên mà Campbell nhắm tới là hiện đại hóa Đạo luật Phát sóng Thể thao (Sports Broadcasting Act) – văn bản được ban hành từ năm 1961.
Thay đổi luật phát sóng: Đề xuất “cách mạng”
Hiện nay, các hội nghị thể thao lớn của đại học Mỹ – gồm Big Ten, SEC, Big 12 và ACC – bán riêng bản quyền truyền hình cho từng mạng lưới như ESPN, Fox hoặc NBC. Lợi nhuận từ các hợp đồng hàng tỷ USD này chủ yếu chảy về bóng bầu dục và bóng rổ, trong khi các môn nhỏ gần như không được chia phần.
Campbell đề xuất mô hình gộp bản quyền toàn bộ môn thể thao vào một quỹ chung, tương tự cách Liên đoàn Bóng bầu dục Quốc gia (NFL) làm với các câu lạc bộ chuyên nghiệp. Khi đó, các mạng truyền hình có thể trả tiền để phát bóng bầu dục, nhưng cũng sẽ phải nhận kèm gói phát sóng cho bóng chuyền, khúc côn cầu hay bóng mềm nữ.
Nhờ đó, doanh thu truyền hình sẽ được phân bổ công bằng hơn, còn các môn ít khán giả có cơ hội được phát sóng rộng rãi. Ngoài ra, việc điều phối lịch thi đấu tập trung sẽ tránh trùng giờ giữa các trận lớn, giúp khán giả tiếp cận nhiều trận hấp dẫn hơn.
Campbell nói: “Chúng ta cần trao cho các trường đại học nhiều quyền thương lượng hơn, thay vì để từng hội nghị tự cạnh tranh và tự phá giá.”
Bị “bức tường quyền lực” chặn đường
Tuy nhiên, ý tưởng này nhanh chóng vấp phải phản ứng dữ dội từ các ủy viên hội nghị, lãnh đạo NCAA và các đài truyền hình – những người nắm giữ quyền lực trong hệ sinh thái thể thao đại học trị giá hàng chục tỷ USD.
Campbell nói thẳng: “Theo tôi, các ủy viên này đều chỉ nghĩ đến lợi ích riêng.” Khi ông tài trợ quảng cáo truyền hình kêu gọi cải cách, Fox và ABC từ chối phát sóng, do họ đang có hợp đồng thương mại với các hội nghị lớn.
Từ vùng đồng bằng Texas đến đỉnh cao doanh nghiệp
Cody Campbell hiểu rõ thế nào là “đầu tư dài hạn”. Sinh ra tại Canyon, Texas, ông là thế hệ thứ tư của gia đình theo học Texas Tech. Cha ông từng chơi bóng cho trường, còn cụ cố là sinh viên khóa đầu tiên năm 1925.
Năm 2000, Campbell vào học với học bổng kép: vừa là cầu thủ bóng bầu dục, vừa là học sinh đạt danh hiệu National Merit Scholar. Ông chơi ở hàng tấn công, tốt nghiệp song bằng kinh tế – tài chính và MBA, còn vợ ông, Tara, cũng là cựu sinh viên Tech.
Sau khi rời sân cỏ, Campbell gây dựng đế chế dầu khí trị giá 15 tỷ USD, nhiều lần mua bán công ty trong lĩnh vực năng lượng. Nhưng tình yêu với thể thao đại học chưa bao giờ tắt. Ông nói: “Thể thao đại học là một phần văn hóa Mỹ, là sợi dây gắn kết cộng đồng. Tôi chỉ muốn chắc rằng nó sẽ không biến mất.”
Khi các tỷ phú “thổi bùng” cơn lốc tiền
Những năm gần đây, hàng loạt nhà tài phiệt đổ tiền khổng lồ vào thể thao đại học.
- David Booth (Đại học Kansas) tặng 300 triệu USD, khoản quyên góp cá nhân lớn nhất lịch sử cho thể thao.
- Bradford Freeman, tỷ phú đầu tư, rót 50 triệu USD cho đội bóng đá Stanford.
- Larry Ellison (đồng sáng lập Oracle) và Dave Portnoy (Barstool Sports) cùng tung 10 triệu USD để chiêu mộ Bryce Underwood, tài năng số 1 quốc gia, về Đại học Michigan.
- Riêng tại Texas Tech, Campbell cùng nhóm cựu sinh viên – Matadors Collective – đã huy động 63 triệu USD từ năm 2022 để trả cho cầu thủ và phát triển cơ sở vật chất.
Campbell nói: “Chúng tôi không còn muốn mãi là ‘em út’ của Texas hay Texas A&M nữa.”
Trước giới hạn mới của NIL
Mùa hè năm 2024, phán quyết trong vụ House v. NCAA – vụ kiện chống độc quyền nổi tiếng – đã buộc các trường phải giới hạn chi trả cho vận động viên ở mức 20,5 triệu USD/năm. Nhiều trường nhỏ không chạm đến mức đó, nhưng với Texas Tech, đây là cú sốc lớn.
Campbell cho biết, riêng năm học này, Matadors Collective đã chi 55 triệu USD để trả thù lao cho vận động viên, gấp gần ba lần giới hạn sắp áp dụng.
Ông nói: “Chúng tôi biết khoảng thời gian ‘Miền Tây hoang dã’ của NIL sắp kết thúc, nên phải tận dụng cơ hội cuối.” Và hiệu quả rõ ràng: đội Red Raiders hiện có thành tích 8–1, xếp hạng 9 toàn quốc.
Khi người bảo trợ trở thành người cố vấn
Một trong những cầu thủ hưởng lợi lớn từ mô hình này là Johncarlos Miller II, vị trí tight end, chuyển từ Elon University (Bắc Carolina) sang Texas Tech hai năm trước. Anh ký thỏa thuận bảo mật nên không tiết lộ số tiền, chỉ nói “đó là thay đổi cuộc đời”.
Miller dùng tiền để đầu tư chứng khoán, trái phiếu và mua đất gần quê nhà nhằm xây dựng khu cắm trại R.V. Miller chia sẻ: “Ông Campbell thường nhắn tin cho tôi, trao đổi về kinh doanh. Ông ấy không chỉ là nhà tài trợ mà còn là người thầy.”
“Cần một hệ thống bền vững, không phải trò chơi tiền bạc”
Trước đây, việc “trả tiền ngầm” cho cầu thủ từng phổ biến, nhưng theo Campbell, “đó chỉ là tiền lẻ”. Nay, với hàng chục triệu USD luân chuyển, ông cho rằng đã đến lúc cần một cấu trúc quản trị mới, không thể để thị trường tự vận hành.
Campbell đề xuất mô hình tương tự Ủy ban Olympic và Paralympic Mỹ (USOPC) – tổ chức trung lập, có nhiệm vụ quản lý, giám sát tài chính và bảo vệ quyền lợi vận động viên, thay thế vai trò hiện tại của NCAA. Ông gọi đó là cách để biến sinh viên–vận động viên thành “đối tác, không phải con cờ”.
Nhưng ý tưởng này vấp phải phản đối mạnh mẽ. Greg Sankey, Ủy viên hội nghị SEC, cho rằng Campbell “hiểu sai cơ bản về thực tế ngành thể thao đại học”. SEC mới ký hợp đồng 10 năm với ESPN trị giá 3 tỷ USD, trong khi Big Ten đang giữa hợp đồng 7 tỷ USD kéo dài đến năm 2030 và “không có lý do gì để chia sẻ quyền phát sóng với ai khác”.
Charlie Baker, Chủ tịch NCAA, cũng bác bỏ đề xuất: “Thay đổi Đạo luật Phát sóng Thể thao trong thời gian ngắn và đặt dưới giám sát liên bang là điều không thể. Cần nhiều nghiên cứu hơn.”
Giữa hai thế giới: Lý tưởng và thực tế
Bất chấp tranh cãi, Campbell và nhóm Matadors vẫn tiếp tục gây quỹ để giúp Texas Tech duy trì các chương trình thể thao mà không phải đụng đến ngân sách học thuật hoặc tăng học phí.
Ông nói: “Chúng tôi thuộc nhóm có, không phải nhóm không có. Và chúng tôi sẽ không đi đâu cả.”
Với Campbell, cuộc chiến này không chỉ là về bóng bầu dục hay danh tiếng, mà là cuộc đấu để giữ lại tinh thần thể thao đại học – nơi niềm tự hào, cộng đồng và cơ hội từng được đặt lên trước tiền bạc.
shared via nytimes,
