Cuộc xung đột giữa MAHA và MAGA: Khi nỗi sợ bức xạ chia rẽ nước Mỹ của Trump
29/10/25
 |
| Các nguồn bức xạ ion hóa do con người tạo ra bao gồm máy chụp X-quang và chụp CT trong y học chính thống cũng như lò phản ứng hạt nhân và vũ khí. Ảnh: M. Scott Brauer |
Chính quyền Donald Trump đang rơi vào thế tiến thoái lưỡng nan hiếm thấy: trong khi bộ máy y tế do Robert F. Kennedy Jr. đứng đầu thúc đẩy việc thắt chặt các quy định an toàn đối với bức xạ yếu phát ra từ điện thoại di động và thiết bị gia dụng, thì các cơ quan năng lượng và công nghiệp lại đang vận động nới lỏng quy định về bức xạ mạnh từ lò phản ứng hạt nhân – loại bức xạ có thể gây ung thư và tử vong.
Đây không chỉ là mâu thuẫn chính sách mà còn phản ánh hai trào lưu đang cùng tồn tại trong nước Mỹ của Trump:
- MAHA (Make America Healthy Again) – phong trào của Kennedy Jr., hướng đến “khôi phục sức khỏe quốc gia”, dựa nhiều vào hoài nghi khoa học chính thống.
- MAGA (Make America Great Again) – biểu tượng của Trump, tập trung vào khôi phục công nghiệp, trong đó có năng lượng hạt nhân.
Giữa hai tầm nhìn đối nghịch – sức khỏe cộng đồng và tăng trưởng công nghiệp, nước Mỹ một lần nữa bị kéo vào một cuộc tranh cãi về rủi ro và niềm tin khoa học.
Khi Kennedy Jr. dẫn dắt cuộc thập tự chinh chống “bức xạ yếu”
Robert F. Kennedy Jr., cháu trai cố Tổng thống John F. Kennedy, nổi tiếng từ lâu với quan điểm phản khoa học dòng chính, từ vaccine đến công nghệ viễn thông. Trên cương vị Bộ trưởng Y tế trong chính quyền Trump, ông đẩy mạnh chiến dịch “Make America Healthy Again” (MAHA), khẳng định rằng bức xạ phi ion hóa từ điện thoại, Wi-Fi, đường dây điện hay lò vi sóng có thể “gây ra nhiều căn bệnh mãn tính hiện nay”, bao gồm cả ung thư não.
Chiến dịch MAHA kêu gọi xem xét lại toàn bộ quy định an toàn hiện hành, thậm chí nghiên cứu lại tác động của “bức xạ hằng ngày” lên sức khỏe con người.
Trong khi đó, cùng một chính quyền Trump lại đang vận động nới lỏng các quy định nghiêm ngặt áp lên ngành năng lượng hạt nhân – nguồn phát ra bức xạ ion hóa mạnh, có thể gây tổn thương DNA và tử vong. Trump tuyên bố ông muốn “tái sinh công nghiệp năng lượng hạt nhân Mỹ” sau hàng thập kỷ thoái trào, để cung cấp điện cho trung tâm dữ liệu AI, nhà máy công nghiệp và căn cứ quân sự.
Một cố vấn khoa học bình luận: “Cuộc đối đầu này chẳng khác nào MAGA chống MAHA, giữa nhóm vận động công nghiệp và nhóm dân túy hoài nghi.”
Hai loại bức xạ và hai kiểu sợ hãi
Theo giới vật lý, bức xạ chia thành hai loại chính:
- Bức xạ ion hóa (mạnh): phát ra từ nguồn hạt nhân, máy X-quang, CT, hoặc vũ khí hạt nhân. Nó xuyên sâu vào cơ thể, phá hủy DNA và gây ung thư.
- Bức xạ phi ion hóa (yếu): phát ra từ sóng radio, lò vi sóng, đường dây điện, điện thoại, Wi-Fi. Loại này không đủ năng lượng để phá hủy tế bào, và chưa từng được chứng minh gây ung thư.
Trong nhiều thập kỷ, Washington tập trung siết chặt quy định với bức xạ mạnh vì tính nguy hiểm rõ ràng. Thế nhưng, dưới thời Trump, các nhóm vận động hạt nhân lại muốn nới lỏng các quy định an toàn, với lập luận rằng tiêu chuẩn hiện nay “quá bảo thủ”, khiến việc xây dựng lò phản ứng mới trở nên tốn kém.
Ngược lại, Kennedy Jr. và phe MAHA muốn siết chặt quy định với bức xạ yếu, vốn được xem là vô hại. Họ lập luận rằng khoa học chưa hiểu hết tác hại tích lũy lâu dài.
Sự đối lập ấy khiến các cơ quan liên bang như Ủy ban An toàn Bức xạ Quốc gia hay Ủy ban Điều tiết Hạt nhân (NRC) lúng túng trong việc xác định ưu tiên: nới lỏng cái nguy hiểm, hay thắt chặt cái vô hại?
Sự mâu thuẫn trong lòng chính quyền Trump
Các nhà khoa học gọi đây là nghịch lý chính trị “hiếm gặp nhưng đáng sợ.”
Kathryn Higley, Chủ tịch Hội đồng Bảo vệ Bức xạ Quốc gia, nói: “Chúng tôi đang cố gắng tìm cách tồn tại trong môi trường chính trị mới này mà vẫn giữ được tính chính trực khoa học.”
Từ lâu, các quy định về bức xạ ở Mỹ đã không thống nhất: giữa các bang, các ngành nghề, thậm chí giữa nhóm lao động và phụ nữ mang thai. Việc chính quyền Trump can thiệp cùng lúc vào hai đầu – vừa thắt chặt, vừa nới lỏng – khiến sự mâu thuẫn càng sâu sắc hơn.
Frank von Hippel, nhà vật lý hạt nhân tại Đại học Princeton, cảnh báo rằng chính quyền đang “đưa nước Mỹ trở lại thời kỳ tiền khoa học”, khi các quyết định chính sách không còn dựa trên bằng chứng mà theo “ý chí chính trị và cảm tính đại chúng”.
Ông cho rằng nới lỏng quy định hạt nhân có thể mở đường cho việc xây dựng lò phản ứng gần khu dân cư hơn, thu nhỏ vùng sơ tán khẩn cấp, và giảm chi phí cho doanh nghiệp – nhưng đồng thời tăng nguy cơ về an toàn cộng đồng.
MAHA chống 5G và bóng dáng của “Big Telecom”
Cuộc chiến bức xạ yếu của Kennedy bắt đầu từ nỗi sợ hãi 5G. Từ năm 2018, ông đã cáo buộc mạng 5G “gây ra ung thư và rối loạn não bộ ở trẻ em”. Khi đó, Trump lại tuyên bố: “5G là tương lai. Mỹ sẽ dẫn đầu.”
Dưới chỉ đạo của Trump, Ủy ban Truyền thông Liên bang (FCC) tiến hành hàng loạt đánh giá và năm 2020 tuyên bố 5G hoàn toàn an toàn. Kết quả là hàng trăm nghìn trạm phát sóng 5G mọc lên khắp nước Mỹ.
Kennedy Jr., khi đó là Chủ tịch tổ chức Children’s Health Defense, đáp trả bằng chiến dịch “cuộc chiến quốc gia chống kế hoạch làm nhiễm xạ con em chúng ta”, và trong chương trình Joe Rogan Experience, ông khẳng định Wi-Fi là mối nguy hiểm kinh hoàng.
Tổ chức Y tế Thế giới sau đó công bố nghiên cứu lớn, khẳng định không có bằng chứng nào liên hệ giữa điện thoại, Wi-Fi và ung thư não. Nhưng Kennedy không dừng lại.
Sau khi được Trump bổ nhiệm làm Chủ tịch Ủy ban MAHA, ông công bố báo cáo đầu tiên tháng 5/2024, nêu đích danh “điện thoại, thiết bị đeo, Wi-Fi, trạm phát sóng” là “thủ phạm tiềm năng của bệnh tật trẻ em.”
Vài tuần sau, Tập đoàn Trump lại ra mắt dịch vụ “Trump Mobile”, hứa hẹn “phủ sóng 5G toàn quốc”. Giới quan sát mỉa mai rằng Tổng thống vừa cho phép bán thứ mà Bộ trưởng Y tế của ông gọi là “chất gây bệnh quốc gia”.
Cuộc chiến trong bóng tối của vận động hành lang
Đến tháng 9/2024, Ủy ban MAHA công bố báo cáo thứ hai – ngắn ngủi và thiếu nội dung. David Murphy, giám đốc tài chính chiến dịch Kennedy, thừa nhận: “Rõ ràng các nhóm vận động đã bám rễ trong Nhà Trắng.”
Báo cáo chỉ nhắc chung chung về “các nghiên cứu trong tương lai để xác định lỗ hổng kiến thức” mà không đưa ra bất kỳ biện pháp cụ thể nào.
Trong khi đó, Ủy ban Điều tiết Hạt nhân (NRC) lại đang xem xét đề xuất loại bỏ nguyên tắc “mức phơi nhiễm nào cũng có nguy cơ”, vốn là nền tảng của luật an toàn hạt nhân suốt 70 năm qua. Mục tiêu: tạo điều kiện xây dựng các lò phản ứng nhỏ (SMRs) gần trung tâm đô thị và khu công nghiệp để phục vụ nền kinh tế AI.
Các nhà khoa học lo ngại rằng nếu chính quyền thực sự bỏ quy tắc này, ngưỡng an toàn phóng xạ của người dân sẽ bị đẩy lùi hàng thập kỷ.
Khi khoa học bị chính trị hóa
Nhiều chuyên gia cho rằng cả hai mặt trận – MAHA và MAGA – đều ít cơ hội thành công, bởi khoa học và luật pháp Mỹ có cơ chế kiểm soát chặt chẽ.
John D. Graham, chuyên gia chính sách bức xạ tại Đại học Indiana, nhận định: “Cả hai hướng đi sẽ thất bại nếu không nhận được sự đồng thuận từ cộng đồng khoa học.”
Ông cho rằng khoa học bức xạ rất phức tạp, đòi hỏi nghiên cứu tốn kém, trong khi chính quyền Trump lại cắt giảm mạnh ngân sách khoa học liên bang. Không có bằng chứng mới, mọi đề xuất đều “hoặc sẽ bị bỏ xó, hoặc bị tòa án lật lại.”
Còn Christopher Collins, giáo sư tại Đại học New York, nói thẳng: “Tôi muốn tin rằng những người lý trí rồi sẽ thắng.”
Sức khỏe hay quyền lực?
Cuộc xung đột giữa MAHA và MAGA không chỉ là sự bất nhất trong chính sách, mà là biểu hiện của một nước Mỹ chia đôi giữa khoa học và chính trị.
Một bên, Kennedy Jr. đại diện cho nỗi sợ hãi bản năng rằng công nghệ hiện đại đang âm thầm đầu độc con người. Bên kia, Trump đại diện cho giấc mơ phục hưng công nghiệp Mỹ, sẵn sàng đánh đổi tiêu chuẩn an toàn để giành “lợi thế toàn cầu.”
Khi cả hai quan điểm cùng tồn tại trong một chính quyền, khoa học bị đẩy ra rìa, và công chúng – từ người dùng điện thoại đến cư dân sống gần nhà máy điện hạt nhân – trở thành những người đang sống trong vùng xám của niềm tin.
shared via nytimes,
