Cách Zohran Mamdani thách thức giới tinh hoa New York và trở thành thị trưởng
05/11/25
 |
| Một trong những hành động đáng chú ý đầu tiên của ông Mamdani với tư cách là nhà lập pháp là giúp các tài xế taxi giải quyết khoản nợ quá mức do các hoạt động cho vay nặng lãi gây ra. Ảnh: Vincent Alban |
Cơn địa chấn chính trị ở New York
Buổi sáng sau cuộc bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ vào tháng 6, khi những tia nắng đầu tiên xuyên qua khung cửa một căn hộ nhỏ ở Astoria, Zohran Mamdani vẫn còn đang say ngủ. Anh đã trải qua nhiều tuần vận động không nghỉ, mệt nhoài nhưng mãn nguyện, tin rằng dù kết quả có thế nào, mình cũng đã tạo nên một dấu ấn.
Thế rồi điện thoại bắt đầu reo liên hồi. Ban đầu là những cuộc gọi chúc mừng từ bạn bè, đồng nghiệp, các đồng minh cánh tả. Nhưng chỉ ít phút sau, dòng tin nhắn và cuộc gọi đến từ những người khác hẳn: giới bất động sản, các lãnh đạo nghiệp đoàn, những “ông trùm” chính trị lâu năm của New York.
Zohran Mamdani, 34 tuổi, nghị sĩ tiểu bang gốc Uganda – Ấn Độ, vừa đánh bại cựu Thống đốc Andrew M. Cuomo trong một chiến thắng được xem là “cú sốc chính trị” lớn nhất của thành phố trong nhiều năm.
Morris Katz, cố vấn 26 tuổi của Mamdani, hồ hởi nói trong một cuộc gọi với doanh nhân bất động sản William C. Rudin: “Thật là một ngày tuyệt vời của New York!” Phía đầu dây bên kia im lặng giây lát rồi đáp: “Không hẳn là tôi thấy vậy.”
Chỉ trong vài giờ, bức tranh quyền lực của New York đã thay đổi. Trong một thành phố mà chiến thắng trong bầu cử sơ bộ của Đảng Dân chủ gần như đồng nghĩa với chức thị trưởng, giới tinh hoa chính trị – tài chính của New York coi sự trỗi dậy của Mamdani không khác gì cuộc “soán ngôi”. Và họ bắt đầu phản công.
Các đồng minh thân cận của Cuomo nhanh chóng gọi cho nghiệp đoàn và các quan chức Dân chủ, hối thúc họ không ủng hộ tân ứng viên. Một số doanh nhân còn rỉ tai Nhà Trắng, mong Tổng thống Trump “ra tay can thiệp”. Tỷ phú tài chính Bill Ackman đăng đàn trên X (Twitter cũ), đe dọa “rót hàng trăm triệu USD” để đánh bại “kẻ cực tả” và “cứu lấy thành phố này”.
Thế nhưng, càng bị chống đối, Mamdani càng chứng tỏ sức bật. Chiến dịch của anh không dựa vào sự chấp thuận của giới quyền lực, mà dựa vào năng lượng của một liên minh mới – nơi những người trẻ trung trong các khu gentrified ở Brooklyn bắt tay với những tài xế taxi gốc Nam Á ở Queens. Họ cùng chia sẻ một mối quan tâm chung: khủng hoảng chi phí sinh hoạt và giấc mơ về một New York công bằng hơn.
Chiến dịch của kẻ ngoài cuộc
Hành trình ấy bắt đầu một năm trước, trong quán cà phê Yemen nhỏ ở Astoria, nơi Mamdani và vài người bạn phác thảo ý tưởng về một chiến dịch tranh cử. Khi ấy, việc anh – một nghị sĩ cấp quận vô danh, con trai của hai nghệ sĩ nhập cư – dám mơ tới chiếc ghế thị trưởng là điều ít ai tin nổi.
Ngay cả trong nội bộ Đảng Dân chủ cánh tả, nhiều người cho rằng quan điểm của anh về cảnh sát và Israel quá cực đoan để có thể giành được sự ủng hộ rộng rãi. Nhưng Mamdani có niềm tin khác: quyền lực cũ chỉ có thể bị đánh bại nếu anh nói chuyện trực tiếp với người dân, thay vì qua những “người gác cổng” truyền thống – các nhà tài trợ, tờ báo lớn hay tổ chức chính trị lâu đời.
Zara Rahim, một trong những cố vấn thân cận của anh, nói: “Quên cái New York mà các chiến lược gia tưởng tượng ra đi. Hãy làm một chiến dịch về thành phố thật sự – nơi người dân đang sống.”
Vậy là họ khởi động chiến dịch không giống bất kỳ ai: không thuê hãng khảo sát, không chi tiền cho quảng cáo truyền hình, và đặc biệt, không bán đồ lưu niệm gây quỹ như các ứng viên khác. Thay vào đó, họ áp dụng cái gọi là “chiến lược quà tặng kiểu bobblehead của đội Mets”: chỉ những ai trực tiếp tham gia tình nguyện, gõ cửa từng nhà hay tổ chức sự kiện mới có thể nhận được những món đồ như mũ beanie xanh, khăn bandana hay quạt giấy in logo.
Họ tổ chức săn kho báu trong thành phố, giải bóng đá ở Coney Island, các buổi chiếu phim ngoài trời, những đêm ca hát – những hoạt động mà giới quan sát chính trị ban đầu chê là “trò đùa”. Nhưng dần dần, chúng thu hút hàng ngàn người. Nhiều người trong số đó trở thành hạt nhân của đội quân tình nguyện hùng hậu, làm việc với niềm tin rằng họ đang góp phần viết lại chính trị thành phố.
Katie Riley, giám đốc vận hành chiến dịch, nói: “Chính trị trong chín năm qua chỉ toàn người ta cãi nhau trên Twitter. Chúng tôi muốn người dân gặp nhau ngoài đời thật, tin rằng chính trị có thể là niềm vui.”
Trái ngược với sự sôi nổi đó là phong cách của Andrew Cuomo. Là con của một gia đình danh giá, ông bước vào cuộc đua với vẻ tự tin gần như ngạo mạn, tin rằng chỉ cần cái tên “Cuomo” đã đủ tạo thế tất thắng. Ông gần như không xuất hiện công khai, thay vào đó vận động trong bóng tối, gây sức ép với nghiệp đoàn và quyên được hơn 25 triệu USD từ giới tài phiệt.
Tối 24/6, khi đội ngũ Mamdani tụ họp tại khách sạn Holiday Inn ở Long Island City, họ tin rằng chiến dịch đã tạo được tiếng vang, nhưng không ai nghĩ đến chiến thắng. Họ thậm chí chưa chuẩn bị bài phát biểu mừng công. Thế rồi, sau 10 giờ tối, các bảng kết quả lần lượt hiện lên: Mamdani dẫn trước ở hầu hết khu vực then chốt. Khi những cuộc gọi chúc mừng tràn đến, anh vừa ngỡ ngàng vừa bình tĩnh, viết vội bài phát biểu trên mái nhà của khách sạn, nơi anh tuyên bố chiến thắng trước “những tỷ phú và những kẻ chỉ biết vun vén cho mình.”
Anh nói: “Chúng ta đã chứng minh rằng New York không phải là tài sản của ai. Nó thuộc về những người yêu thành phố này.”
Đó là khoảnh khắc khởi đầu cho một chương mới nhưng cũng mở ra cơn bão chính trị chưa từng có mà anh sắp phải đối mặt.
Khi quyền lực phản công
Sáng hôm sau cuộc bầu cử sơ bộ, khi Mamdani vừa xuất hiện trên truyền hình tại 30 Rockefeller Plaza, điện thoại của Patrick Gaspard – cố vấn kỳ cựu trong chiến dịch – gần như phát nổ vì hàng trăm cuộc gọi. Người ta không chỉ chúc mừng. Nhiều tin nhắn là những lời cảnh báo, thậm chí hoảng hốt.
Một lãnh đạo da màu lâu năm hỏi Gaspard: “Tại sao cậu tin anh ta? Anh ta nguy hiểm đấy. Anh ta đang lừa bọn trẻ.”
Bên trong đội ngũ vận động, mọi người kiệt sức. Họ dự định nghỉ một tuần để “nạp lại năng lượng”, nhưng thực tế họ chỉ có vài giờ để đối diện với một thực tế mới: họ đang trở thành trung tâm của một cơn bão chính trị toàn thành phố.
Cố vấn Zara Rahim nói với Mamdani khi họ ngồi trong xe trước tòa nhà Rockefeller: “Nhìn xem, mọi thứ sắp thay đổi rồi. Anh cần nhân bốn đội ngũ, sắp xếp lại nhân sự, và bắt đầu nghĩ nghiêm túc rằng anh có thể là thị trưởng.”
Đó không chỉ là lời khuyên – mà là lời cảnh báo.
Các nghiệp đoàn và lãnh đạo địa phương sớm nhập cuộc, nhiều người công khai ủng hộ Mamdani để theo kịp làn sóng dư luận. Nhưng giới cầm quyền trung ương thì khác. Một số nhân vật Dân chủ hàng đầu ở Washington tỏ ra lo ngại rằng nếu đứng về phía “chàng thị trưởng xã hội chủ nghĩa” này, họ sẽ tự bắn vào chân trong kỳ bầu cử giữa nhiệm kỳ sắp tới.
Trong khi đó, cựu thị trưởng Eric Adams – người bị Mamdani chỉ trích gay gắt trong quá khứ – bắt đầu lấy lại sức mạnh nhờ sự hậu thuẫn của giới doanh nghiệp vốn đang hoang mang. Và Andrew Cuomo, sau một thoáng im lặng, bất ngờ tuyên bố trở lại cuộc đua với tư cách ứng viên độc lập. Ông nói với những người ủng hộ: “Tôi đã quá nhẹ tay. Tôi hứa sẽ không mắc sai lầm đó nữa.”
Đội ngũ Mamdani hiểu rằng đây là giai đoạn nguy hiểm nhất.
Khi anh rời thành phố để tổ chức lễ cưới truyền thống tại Uganda vào cuối tháng 7, chiến dịch vẫn căng như dây đàn. Họ thậm chí thuê một luật sư đề phòng trường hợp anh bị giữ lại ở sân bay khi quay về. Mamdani đeo khẩu trang và mũ lưỡi trai để tránh bị nhận ra.
Thế rồi bi kịch nổ ra, nhưng không phải với anh.
Một tay súng xông vào tòa nhà văn phòng ở Midtown, xả đạn khiến nhiều người thiệt mạng, trong đó có một cảnh sát ngoài giờ. Kẻ tấn công nhắm vào tòa nhà thuộc tập đoàn bất động sản của William Rudin – người từng công khai chỉ trích Mamdani. Ngay lập tức, Andrew Cuomo xuất hiện trên truyền hình, cáo buộc Mamdani, người từng kêu gọi cắt giảm ngân sách cảnh sát, “phải chịu trách nhiệm về bầu không khí chống cảnh sát đã gây ra bi kịch này”.
Đó có thể là cú đòn chí mạng, nếu không vì một chi tiết bất ngờ: viên cảnh sát thiệt mạng là người gốc Bangladesh và theo đạo Hồi – cùng cộng đồng với Mamdani. Gia đình anh mời ứng viên đến chia buồn.
Chuyến thăm ấy đã thay đổi tất cả. Trở về từ sân bay Kennedy, Mamdani đến thẳng nhà tang quyến. Anh chia sẻ nỗi đau, và hôm sau, trong buổi họp báo dài nhất kể từ sau đêm bầu cử sơ bộ, anh lên án việc “chính trị hóa nỗi mất mát” của ông Cuomo, đồng thời khẳng định quan điểm của mình về cải cách cảnh sát đã “phát triển và trưởng thành”.
Morris Katz kể lại: “Đó là lần đầu tiên tôi cảm thấy anh ấy thật sự hành xử như một thị trưởng.”
Chiến lược “chinh phục” giới tinh hoa
Dù vượt qua cơn khủng hoảng hình ảnh, Mamdani hiểu rằng mình đang bước vào một trận chiến khác – âm thầm hơn nhưng nguy hiểm không kém: cuộc chiến trong các phòng họp sang trọng ở Midtown.
Từ thập niên 1970 đến nay, không một thị trưởng nào của New York có thể điều hành mà không có ít nhất sự ủng hộ ngầm của giới tài chính – doanh nghiệp. Chạy đua chống lại họ có thể mang lại chiến thắng trong bầu cử sơ bộ, nhưng sẽ là tự sát trong cuộc tổng tuyển cử.
Vì thế, Mamdani bắt đầu một “chiến dịch thuyết phục” không chính thức. Anh nhờ Kathryn Wylde, giám đốc của nhóm vận động doanh nghiệp Partnership for New York City, liệt kê danh sách những người mà anh “phải gọi điện”. Từng người một – từ Larry Fink của BlackRock đến Hamilton E. James của Blackstone – nhận được lời mời trò chuyện riêng.
Khác với hình ảnh “nhà cách mạng cứng rắn” trên truyền thông, Mamdani tỏ ra mềm dẻo và tinh tế trong các buổi gặp. Anh nói rõ rằng mình không từ bỏ các cam kết – mở rộng dịch vụ chăm sóc trẻ em, tăng đầu tư cho giao thông công cộng – nhưng sẵn sàng bàn về “những con đường khác để tìm nguồn tài chính.”
Tại một cuộc họp của Hiệp hội vì New York Tốt đẹp (Association for a Better New York) đầu tháng 8, anh mở đầu bằng lời chia buồn gửi đến Rudin – người vừa mất nhân viên trong vụ xả súng. Sau đó, anh khiến cả phòng ngỡ ngàng khi đề xuất một cải cách quy định xây dựng giúp đẩy nhanh cấp phép cho các dự án phát triển đô thị – điều giới bất động sản đã mong từ lâu.
Một lãnh đạo tham dự kể: “Cách anh ta lắng nghe thật đáng ngạc nhiên. Không giống kiểu chính trị gia luôn chờ đến lượt mình nói.”
Ngay cả những người từng dè chừng anh cũng bắt đầu hạ giọng. Một số người nói thẳng rằng Mamdani “ít cực đoan hơn Bill de Blasio và ít ngạo mạn hơn Andrew Cuomo”.
Cùng lúc đó, Mamdani cố gắng hàn gắn với các nhân vật trong đảng. Anh khuyên nghị viên trẻ Chi Ossé – người định ra tranh cử chống lại lãnh đạo Hạ viện Hakeem Jeffries – nên “chờ thời điểm thích hợp”. Và quan trọng nhất, anh tìm cách làm hòa với Thống đốc Kathy Hochul, người mà anh từng chỉ trích gay gắt.
Cuộc gặp của họ diễn ra trong khách sạn Midtown, ngay sau lễ diễu hành Pride. Mamdani thẳng thắn xin lỗi vì những phát ngôn cũ và bày tỏ mong muốn hợp tác, nhất là trong chính sách chăm sóc trẻ em – một chủ đề cả hai đều ủng hộ.
Bà Hochul ban đầu dè dặt, nhưng thiện cảm dần hình thành. Bà đồng ý xem xét ủng hộ Mamdani, với một điều kiện: anh phải giữ Jessica Tisch, ủy viên cảnh sát của chính quyền Adams, tiếp tục tại vị. Mamdani lưỡng lự – anh chưa từng gặp bà Tisch. Nhưng đây là bài toán lớn hơn: làm sao vừa thỏa hiệp với giới quyền lực mà không phản bội các nguyên tắc của mình.
Morris Katz thừa nhận: “Đó là cuộc giằng co suốt chiến dịch. Làm thế nào để đoàn kết đảng mà vẫn giữ được bản sắc dân túy.”
Căng thẳng, thỏa hiệp và bản lĩnh
Sau nhiều tuần cân nhắc, Mamdani đồng ý, với điều kiện Thống đốc Hochul sẽ được tham gia tham vấn trước khi anh chính thức công bố lựa chọn ủy viên cảnh sát. Bà đồng ý, và cuối cùng tuyên bố ủng hộ anh vào tháng 9.
Quyết định này khiến một số người trong phe cấp tiến bất bình, nhưng chiến dịch coi đó là thắng lợi chiến lược. Mamdani tiếp tục gặp riêng bà Tisch, và vài tuần sau, tuyên bố sẽ giữ bà ở lại – như biểu tượng cho “một lực lượng cảnh sát có thể thay đổi từ bên trong”.
Tuy nhiên, mối quan hệ giữa Mamdani và các nhóm cử tri Do Thái lại ngày càng căng thẳng. Trong khi anh tuyên bố “không khuyến khích” khẩu hiệu “globalize the intifada” (toàn cầu hóa intifada), anh cũng từ chối lên án thẳng thừng. Thái độ nửa vời này khiến nhiều tổ chức Do Thái lớn quay sang ủng hộ Cuomo.
Sóng gió tiếp tục đến từ Michael Bloomberg, cựu thị trưởng và tỷ phú có ảnh hưởng lớn. Mamdani hiểu rằng Bloomberg có thể xoay chuyển cán cân bầu cử, nên tìm cách tiếp cận. Phải mất nhiều tuần vận động, anh mới được gặp tại trụ sở Bloomberg ở Midtown.
Cuộc trò chuyện kéo dài hơn một giờ, cởi mở và thân thiện. Hai người bàn về quản lý đô thị, nhìn lại những bức ảnh cũ thời Bloomberg ở Tòa Thị chính. Ông Bloomberg, khi đó đã thất vọng với Cuomo sau khi chi 8 triệu USD ủng hộ ông ta trong kỳ sơ bộ, tỏ ra thiện cảm với Mamdani. Anh rời cuộc gặp với cảm giác rằng mình đã ít nhất “trung hòa được rủi ro”.
Anh đã nhầm. Sáu ngày trước ngày bầu cử, Bloomberg bất ngờ rót 5 triệu USD vào hai ủy ban chính trị chống Mamdani, đồng thời công khai ủng hộ Cuomo – lần này không phải vì yêu quý Cuomo, mà vì lo sợ Mamdani “chưa đủ kinh nghiệm điều hành”.
Nhưng mọi chuyện đã quá muộn.
Chỉ vài ngày trước bầu cử, Mamdani tổ chức một buổi vận động lớn tại sân vận động Forest Hills ở Queens. Hàng chục nghìn người đổ về. Trên sân khấu là những gương mặt của cánh tả Mỹ: Bernie Sanders, Alexandria Ocasio-Cortez, cùng lúc đứng cạnh Thống đốc Hochul và các lãnh đạo quốc hội bang. Hình ảnh ấy – những người từng không đội trời chung, nay cùng giơ tay ủng hộ – là dấu hiệu rõ ràng rằng Mamdani đã làm được điều không tưởng: thống nhất hai phe đối nghịch trong Đảng Dân chủ quanh một ứng viên trẻ.
Chiến thắng lịch sử và kỷ nguyên mới của New York
Tối hôm đó, Mamdani phát biểu ngắn gọn nhưng sâu sắc. Anh nói không phải về chiến thắng của mình, mà về “một thành phố có thể yêu lại chính nó”. Khi kết quả chính thức công bố, Zohran Mamdani trở thành thị trưởng thứ 111 của New York, đồng thời là thị trưởng Hồi giáo và người gốc Nam Á đầu tiên trong lịch sử.
Từ một nghị sĩ ít tên tuổi, anh đã đi một chặng đường phi thường – từ 1% trong các cuộc thăm dò đầu năm đến đỉnh cao quyền lực chính trị của nước Mỹ đô thị. Nhưng với anh, chiến thắng không chỉ là của cá nhân.
Mamdani nói: “Đây là chiến thắng của những người từng nghĩ rằng tiếng nói của họ không có trọng lượng. Là chiến thắng của những người lái taxi, giáo viên, y tá, những người từng tin rằng họ chỉ là nền của bức tranh này.”
Giới tinh hoa tài chính vẫn còn dè chừng anh, nhưng một điều không thể phủ nhận: Mamdani đã thay đổi cách New York nhìn nhận quyền lực. Anh không lật đổ hệ thống, nhưng buộc nó phải lắng nghe.
Kathryn Wylde nhận xét: “Điều quan trọng không phải là anh ấy nói gì, mà là việc anh ấy biết dành thời gian cho những người quyền lực đủ khiến họ bình tĩnh lại. Anh ấy đã làm dịu nỗi hoảng sợ – vừa đủ để chiến thắng.”
Ở tuổi 34, Zohran Mamdani không chỉ là thị trưởng trẻ nhất của New York trong hơn một thế kỷ, mà còn là biểu tượng của một thế hệ chính trị mới: táo bạo, kiên định, và biết hòa giải. Một người đã học cách “chinh phục” thành phố không phải bằng sức mạnh, mà bằng khả năng khiến cả bạn lẫn thù đều phải lắng nghe.
shared via nytimes,
