Chính quyền Trump thúc đẩy kế hoạch xây dựng nhà máy điện hạt nhân mới trị giá 80 tỷ USD
30/10/25
 |
| Các dự án mới sẽ bao gồm lò phản ứng Westinghouse, giống như những lò được sử dụng trong quá trình xây dựng gần đây tại Nhà máy phát điện Alvin W. Vogtle ở Waynesboro, Georgia. Ảnh: Audra Melton |
Chính quyền Tổng thống Donald Trump vừa công bố một kế hoạch đầy tham vọng: xây dựng hàng loạt nhà máy điện hạt nhân mới tại Mỹ với tổng giá trị dự án ước tính 80 tỷ USD, sử dụng công nghệ lò phản ứng của Westinghouse Electric Company – tập đoàn từng là biểu tượng của ngành hạt nhân Mỹ.
Động thái này được xem là canh bạc lớn vào một nguồn năng lượng mà trong nhiều thập niên qua, các công ty tiện ích và tập đoàn điện hạt nhân Mỹ gặp khó khăn trong phát triển, chủ yếu do chi phí khổng lồ và tiến độ xây dựng kéo dài. Tuy nhiên, làn sóng nhu cầu điện năng tăng mạnh từ các trung tâm dữ liệu phục vụ trí tuệ nhân tạo đã khiến giới chính trị và doanh nghiệp công nghệ nhìn lại tiềm năng của năng lượng hạt nhân – nguồn cung ổn định, không phát thải carbon và có thể đáp ứng quy mô toàn cầu.
Bộ trưởng Năng lượng Chris Wright tuyên bố: “Đây là bước ngoặt lịch sử trong việc hiện thực hóa tầm nhìn của Tổng thống Trump: tái khởi động ngành điện hạt nhân để đưa nước Mỹ dẫn đầu cuộc đua AI toàn cầu. Tổng thống Trump đã hứa về một thời kỳ phục hưng hạt nhân và giờ ông ấy đang biến lời hứa đó thành hiện thực.”
Westinghouse – Biểu tượng tái sinh sau khủng hoảng
Theo kế hoạch, các nhà máy mới sẽ sử dụng lò phản ứng AP1000, công nghệ hạt nhân thế hệ tiên tiến nhất của Westinghouse. AP1000 từng được kỳ vọng mở ra “kỷ nguyên phục hưng hạt nhân” từ đầu thập niên 2000 với kế hoạch xây dựng hơn 20 lò phản ứng trên khắp nước Mỹ. Nhưng rốt cuộc, chỉ hai lò tại nhà máy Vogtle (bang Georgia) hoàn thành, với tổng chi phí lên tới 35 tỷ USD, vượt hơn 20 tỷ USD so với dự toán ban đầu và trễ tiến độ nhiều năm.
Sự cố tài chính từ dự án Vogtle khiến Westinghouse – khi đó thuộc sở hữu Toshiba (Nhật Bản) – phải nộp đơn phá sản vào năm 2017. Kể từ đó, hàng loạt dự án hạt nhân bị hủy bỏ, để lại khoản nợ hàng tỷ USD cho người tiêu dùng và các công ty tiện ích.
Lần này, Westinghouse trở lại dưới quyền sở hữu mới của Brookfield Asset Management (Canada) và Cameco Corporation (Canada) – tập đoàn cung cấp nhiên liệu uranium hàng đầu thế giới. Sự tham gia của chính phủ Mỹ trong “liên minh năng lượng” này được giới quan sát đánh giá là nỗ lực chính trị nhằm tái khẳng định vị thế hạt nhân của Washington, đồng thời đáp ứng nhu cầu năng lượng khổng lồ từ các dự án AI.
Công nghệ và AI: Hai động cơ thúc đẩy phục hưng hạt nhân
Không chỉ là vấn đề năng lượng, chiến dịch hạt nhân mới của chính quyền Trump phản ánh sự giao thoa giữa công nghiệp năng lượng và công nghệ cao. Ngành công nghệ Mỹ – đặc biệt là các tập đoàn như Google, Microsoft, Amazon – đang tìm kiếm nguồn điện sạch, ổn định và lâu dài để vận hành các trung tâm dữ liệu AI có mức tiêu thụ năng lượng khổng lồ.
Tại California, Thống đốc Gavin Newsom – người thuộc Đảng Dân chủ – cũng ủng hộ gia hạn hoạt động của nhà máy điện hạt nhân Diablo Canyon, cơ sở cuối cùng còn hoạt động của bang. Dự án này nhận được tài trợ từ chính quyền Biden, cho thấy hạt nhân đang dần được nhìn nhận lại như một giải pháp khí hậu, chứ không còn là rủi ro chính trị.
Trong khu vực tư nhân, Big Tech đang đồng loạt tái đầu tư vào năng lượng hạt nhân:
- Google vừa ký thỏa thuận mua điện từ một nhà máy hạt nhân bị đóng cửa tại Iowa, do NextEra Energy sở hữu, dự kiến khởi động lại vào năm 2029.
- Microsoft năm ngoái đồng ý tài trợ cho việc khởi động lại lò phản ứng tại Three Mile Island (Pennsylvania) – nơi từng xảy ra sự cố nóng chảy một phần năm 1979.
Ngoài ra, các tập đoàn công nghệ còn rót vốn vào lò phản ứng mô-đun nhỏ (SMR), nghiên cứu nhiệt hạch (fusion), và gia hạn hoạt động của các lò hiện hữu – chiến lược được xem là bước đệm cho một kỷ nguyên năng lượng AI toàn cầu.
Những câu hỏi chưa có lời đáp
Dù được quảng bá là “thỏa thuận 80 tỷ USD lịch sử”, nhưng chính quyền Trump và Westinghouse chưa công bố chi tiết nguồn vốn, thời gian triển khai hay địa điểm cụ thể. Điều này khiến giới chuyên gia năng lượng và nhà phân tích hoài nghi về tính khả thi tài chính của dự án.
Mark Cooper – chuyên gia tại Viện Năng lượng và Môi trường thuộc Đại học Vermont – nhận định: “Khoản 80 tỷ USD này thực chất là để bù đắp chi phí vượt dự toán vốn là căn bệnh mãn tính của ngành hạt nhân. Westinghouse vẫn phải tìm được khách hàng, nhưng hiện chưa có ai chấp nhận mua điện ở mức giá đó.”
Ông cho rằng điện hạt nhân vẫn đắt hơn nhiều so với năng lượng tái tạo, đặc biệt là gió và mặt trời – hai lĩnh vực có chi phí giảm nhanh trong thập niên qua.
Mỹ muốn giành lại vị thế dẫn đầu
Hiện Mỹ vẫn là quốc gia sản xuất điện hạt nhân lớn nhất thế giới với hơn 90 lò phản ứng đang vận hành, nhưng vị thế này đang bị Trung Quốc thu hẹp nhanh chóng. Trung Quốc dự kiến sẽ vượt Mỹ về tổng công suất hạt nhân vào năm 2030, khi hàng chục lò phản ứng mới đi vào hoạt động – nhiều trong số đó dựa trên thiết kế AP1000 của chính Westinghouse.
Connor Teskey, Chủ tịch Brookfield Asset Management, cho biết: “Hợp tác với chính phủ Mỹ sẽ giúp Westinghouse phát huy vai trò chiến lược của năng lượng hạt nhân – không chỉ đáp ứng nhu cầu điện, mà còn bảo đảm an ninh năng lượng và củng cố lợi thế cạnh tranh của Mỹ trong lĩnh vực AI.”
Trong khi đó, Nhật Bản cũng tăng tốc kế hoạch đầu tư vào công nghệ hạt nhân. Bộ Thương mại nước này vừa công bố danh sách các doanh nghiệp tham gia quỹ hợp tác Mỹ–Nhật trị giá 550 tỷ USD, bao gồm Mitsubishi Heavy Industries và Toshiba, với các dự án về AI và xây dựng lò phản ứng mới, tổng giá trị riêng phần hạt nhân ước tính 100 tỷ USD.
Từ quá khứ đắt đỏ đến tương lai chiến lược
Dù các khoản đầu tư khổng lồ vẫn vấp phải nghi ngờ, nhưng xu hướng tái khởi động hạt nhân toàn cầu đã trở nên rõ rệt, đặc biệt khi năng lượng AI đang đòi hỏi nguồn điện bền vững và liên tục.
Nếu thành công, kế hoạch 80 tỷ USD của chính quyền Trump không chỉ là bước ngoặt với Westinghouse, mà còn đánh dấu sự trở lại của năng lượng hạt nhân Mỹ sau hàng thập kỷ trì trệ – nơi công nghệ, chính trị và địa chính trị hội tụ trong một cuộc đua năng lượng mới.
shared via nytimes,
