Trump đánh thuế theo công thức "ảo tưởng" – Cú đòn chính trị mang vỏ bọc kinh tế
11/04/25
 |
| Tổng thống Trump, bên trái và Bộ trưởng Thương mại Howard Lutnick trong một sự kiện công bố thuế quan vào tuần trước. Ảnh: Doug Mills/The New York Times |
Với đợt áp thuế mới trên gần 60 đối tác thương mại, Tổng thống Donald Trump đang theo đuổi một mục tiêu được đánh giá là vừa tham vọng vừa phi thực tế: xóa bỏ hoàn toàn thâm hụt thương mại song phương của Mỹ với từng quốc gia.
Điều đáng nói là mục tiêu này đi ngược lại với hầu hết logic kinh tế hiện đại. “Hoàn toàn ngớ ngẩn,” giáo sư Dani Rodrik (Harvard) nói thẳng. Các nhà kinh tế khẳng định: thâm hụt thương mại song phương không đồng nghĩa với gian lận hay bất công – nó phản ánh sự chuyên môn hóa và phân công toàn cầu, không phải chỉ số đạo đức quốc gia.
Một công thức đơn giản nhưng sai lầm
Trump áp thuế dựa trên công thức: lấy thâm hụt thương mại song phương chia cho tổng giá trị hàng nhập khẩu từ nước đó. Quốc gia nào có mức chênh lệch càng lớn, bị đánh thuế càng cao – bất kể nước đó là Canada, Mexico, Singapore, Thụy Sĩ hay… Lesotho (quốc gia châu Phi có thu nhập bình quân 3.500 USD, chuyên may quần jeans cho Mỹ).
Mỹ hiện thặng dư thương mại với 116 nước và thâm hụt với 114 nước – một phần tự nhiên từ chuỗi cung ứng toàn cầu. Ví dụ, Mỹ thặng dư với Úc (vì bán máy móc, hóa chất), Úc lại thặng dư với Trung Quốc (vì xuất quặng sắt, khí đốt), và Trung Quốc thặng dư với Mỹ (vì bán điện tử, linh kiện). Việc truy sát từng nước như “tội phạm thương mại” là không hợp lý, nếu không muốn nói là thiển cận.
Đòn đánh toàn cầu, hậu quả khó lường
Tư duy "đồng minh cũng là đối thủ nếu xuất siêu" khiến cả các đối tác thân cận như EU, Canada, Nhật Bản đều bị liệt vào danh sách bị áp thuế. Ngành công nghiệp Mỹ – vốn phụ thuộc vào nguyên liệu nhập khẩu – đang lâm nguy khi phải trả giá cao hơn cho cao su, ca cao, vàng, linh kiện…
Tệ hơn, dịch vụ – mảng Mỹ đang dẫn đầu thế giới (tài chính, giáo dục, du lịch) lại bị bỏ qua hoàn toàn trong công thức tính. Điều này bóp méo cán cân thương mại thực và đánh sai đối tượng cần điều chỉnh.
Không nhắm đúng mục tiêu, không giải đúng bài toán
Các chuyên gia như Michael Pettis (ĐH Bắc Kinh) chỉ ra: vấn đề của Mỹ là thâm hụt thương mại toàn cầu – do mô hình tiêu dùng nội địa nuôi sống sản xuất nước ngoài, chứ không phải vì Trung Quốc hay Thái Lan xuất nhiều hơn nhập.
Chính sách công nghiệp “lệch pha” tại các quốc gia như Trung Quốc, Đức, Hàn Quốc – vốn trợ giá mạnh mẽ cho xuất khẩu – mới là nguyên nhân gốc rễ. Nhưng thay vì tác động vào nguyên nhân, chính quyền Trump chọn giải pháp nhanh: áp thuế đại trà, bất kể chuỗi cung ứng lồng ghép ra sao.
Nhiều nhà máy Trung Quốc chuyển sang Việt Nam, Thái Lan, Indonesia… để tránh thuế – nhưng vẫn dùng linh kiện Trung Quốc. Trump nhìn ra điều đó, và mở rộng đánh thuế với cả các nước “trung chuyển”. Hậu quả: toàn bộ chuỗi cung ứng châu Á chao đảo.
Đòn chính trị trá hình kinh tế?
Với một số cố vấn Nhà Trắng, thâm hụt thương mại là biểu tượng của “sự suy yếu sản xuất Mỹ”. Nhưng hầu hết các nhà kinh tế phản bác: một quốc gia thâm hụt thương mại không đồng nghĩa với việc kinh tế yếu.
Thâm hụt thương mại còn chịu ảnh hưởng bởi dòng vốn đầu tư, thâm hụt ngân sách, lãi suất, và vị thế đồng USD. Nếu Trump thật sự làm giảm thâm hụt qua thuế, điều đó nhiều khả năng đến từ việc nền kinh tế Mỹ suy yếu hoặc nhà đầu tư rút vốn, chứ không phải tăng trưởng sản xuất.
Giáo sư Rodrik, nhà kinh tế học đến từ Harvard, thẳng thừng nhận xét rằng “chẳng hề có mối liên hệ nào giữa việc một quốc gia thâm hụt thương mại và việc nó đang làm ăn tốt ra sao.” Ông đưa ra ví dụ: cả Venezuela lẫn Nga đều đang xuất siêu. Vậy thì sao? Mỹ thực sự muốn trở thành Venezuela hay Nga à?
shared via nytimes,
