Trump vẽ lại bản đồ sản xuất Mỹ – hay chỉ là hồi tưởng thời vàng son?
11/04/25
 |
| Khoảng 20 triệu người kiếm sống bằng nghề sản xuất trong thời kỳ hoàng kim của ngành sản xuất Mỹ, đạt đỉnh vào những năm 1970. Đến cuối năm ngoái, ngành sản xuất chỉ chiếm khoảng 8% tổng số việc làm. Ảnh: Maddie McGarvey/ The New York Times |
Tổng thống Donald Trump tuyên bố một “phục hưng công nghiệp” sẽ trỗi dậy từ các chính sách thương mại mới: thuế quan cao ngất, siết nhập khẩu, và bảo hộ sản xuất nội địa. “Việc làm và nhà máy sẽ quay lại rầm rộ,” ông tuyên bố tại Vườn Hồng, bên quốc kỳ phủ kín.
Đây không chỉ là một chính sách – mà là một cú xoay trục kinh tế mang tính lịch sử, nhằm phủ nhận 40 năm toàn cầu hóa, từ thời Reagan đến Biden.
Sự thật phía sau hoài niệm: Mỹ của thế kỷ 21 đã khác
Thập niên 1970, hơn 25% người Mỹ làm việc trong lĩnh vực sản xuất. Ngày nay, con số này chỉ còn chưa đến 8%. Mỹ giàu hơn bao giờ hết – nhưng cơ cấu việc làm dịch chuyển hoàn toàn sang lĩnh vực dịch vụ (từ tài chính đến giao hàng). Nhiều “pháo đài lao động” giờ trở thành vùng kinh tế ảm đạm – chính là những nơi Trump nhận được phiếu bầu nhiều nhất.
Dù vậy, giới kinh tế đều thừa nhận: mất mát công nghiệp đã gây tổn thương thật sự, kéo dài và chưa được chữa lành. Sự trỗi dậy của Trung Quốc từ năm 2001 gây ra “China Shock” – khiến hàng triệu lao động mất việc, và họ không bao giờ thực sự hồi phục, theo nghiên cứu mới của MIT.
Thuế quan – cây gậy hay con dao hai lưỡi?
Trump chọn cách "đánh thuế để ép chuỗi cung ứng quay lại". Nhưng bài học từ nhiệm kỳ trước vẫn còn đó: thâm hụt thương mại không giảm – thậm chí còn tăng. Việc làm sản xuất không quay lại – vì nhà máy hiện đại không cần nhiều người như xưa. Đa số nhà kinh tế cảnh báo: thuế sẽ nâng giá hàng hóa và nguyên vật liệu, khiến cả doanh nghiệp lẫn người tiêu dùng đều chịu thiệt.
Hơn 40% hàng nhập khẩu vào Mỹ là nguyên liệu cho sản xuất nội địa – nếu đánh thuế cao, doanh nghiệp Mỹ cũng sẽ đau không kém gì Trung Quốc.
Bài toán sản xuất không chỉ là thuế – mà là đầu tư dài hạn
Chính quyền Biden từng đi theo hướng “cây cà rốt”: trợ giá năng lượng xanh, khuyến khích sản xuất trong nước, hỗ trợ công đoàn. Cách tiếp cận “nhẹ nhàng nhưng có chiều sâu” ấy chưa kịp phát huy đã bị dừng lại sau kỳ bầu cử.
Trump chọn “cây gậy” – thuế cao, đàm phán kiểu gây sốc, thay đổi chiến lược theo ngày, thậm chí đe dọa chủ quyền đồng minh (như Canada). Với các nhà đầu tư, đây là phong cách “khó lường, khó đo lường” – cực kỳ thiếu ổn định để ra quyết định dài hạn.
Những người ủng hộ và phe hoài nghi
Một số tiếng nói trong giới bảo hộ công nghiệp hoan nghênh chính sách mới. Họ tin rằng chính sách thuế ngược dòng có thể khôi phục cán cân công nghiệp Mỹ – nếu duy trì đủ lâu và kết hợp cùng chính sách thuế đầu tư. Nhưng các chuyên gia như Brad Setser (Hội đồng Quan hệ Đối ngoại) phản biện: thuế không làm giảm thâm hụt – chỉ khiến mọi thứ thu nhỏ lại: nhập ít hơn, xuất ít hơn, giao thương kém hơn.
Trong khi đó, các công ty như Nvidia hay các nhà sản xuất chip vẫn đầu tư mạnh vào Mỹ – nhưng chủ yếu là vì chính sách công nghiệp, không phải vì thuế.
Có thể thấy gì qua chính sách kinh tế “Trump 2.0”?
Cơ hội: Nếu chính sách được duy trì ổn định, có thể thúc đẩy đầu tư vào nhà máy Mỹ – đặc biệt trong ngành ô tô, thiết bị điện tử, năng lượng sạch.
Rủi ro: Giá đầu vào tăng, chuỗi cung ứng gián đoạn, xuất khẩu sụt giảm, niềm tin vào đồng USD và thị trường Mỹ bị ảnh hưởng nếu các chính sách trở nên thất thường.
Thực tế: Một "phục hưng sản xuất" không đến từ khẩu hiệu hay biện pháp bảo hộ tạm thời – mà từ khả năng kết nối chính sách công nghiệp, lao động và giáo dục dài hạn.
Như giáo sư Arthur Wheaton (Cornell) nói: “Nó không hoàn toàn điên rồ – nhưng cực kỳ xáo trộn.”
shared via nytimes,
