Ngọc lục bảo rao bán: Taliban khai thác tiềm năng tài nguyên để hồi phục kinh tế
07/01/25
Chính phủ Taliban đang đặt hy vọng vào nguồn tài nguyên đá quý và khoáng sản dồi dào của Afghanistan sau khi mất hàng tỷ đô la viện trợ quốc tế.
 |
| Các quan chức tỉnh đang kiểm tra một viên ngọc lục bảo trong một cuộc đấu giá hằng tuần ở Bazarak, thủ phủ của tỉnh Panjshir ở Afghanistan. |
Trong một khán phòng lạnh giá ở Afghanistan, những đống ngọc lục bảo xanh mới được khai thác tỏa sáng rực rỡ dưới ánh đèn bàn. Các nhà buôn đá quý râu rậm đang chăm chú kiểm tra độ tinh khiết và chất lượng của từng viên.
Một người điều hành đấu giá gọi mức giá cho lô đầu tiên, nặng 256 carat. Buổi đấu giá ngọc lục bảo hằng tuần của Taliban chính thức bắt đầu.
Những buổi đấu giá này, được tổ chức tại tỉnh Panjshir, khu vực giàu ngọc lục bảo ở phía đông Afghanistan, là một phần trong nỗ lực của chính phủ Taliban nhằm tận dụng tiềm năng khoáng sản và đá quý phong phú của đất nước.
Tiềm năng khoáng sản khổng lồ
Kể từ khi nắm quyền hồi tháng 8 năm 2021, Taliban cho biết họ đã ký hàng loạt thỏa thuận với các nhà đầu tư để khai thác đá quý, vàng, đồng, sắt và các khoáng sản giá trị khác như chromite. Những "kho báu" nằm sâu dưới lòng đất này được kỳ vọng sẽ mang lại nguồn thu lớn cho nền kinh tế đang suy yếu.
Trung Quốc dẫn đầu trong các khoản đầu tư theo sáng kiến "Vành đai và Con đường" -- chiến lược tăng cường ảnh hưởng toàn cầu của nước này. Các nhà đầu tư từ Nga và Iran cũng đã ký các giấy phép khai thác, lấp đầy khoảng trống sau cuộc rút lui hỗn loạn của Mỹ năm 2021.
Chính phủ Mỹ ước tính ít nhất 1 nghìn tỷ USD giá trị khoáng sản nằm dưới địa hình gồ ghề của Afghanistan. Đất nước này giàu đồng, vàng, kẽm, chromite, cobalt, lithi và các khoáng sản công nghiệp, cũng như các loại đá quý và bán quý như ngọc lục bảo, hồng ngọc, sapphire, garnet và lapis lazuli.
Afghanistan cũng sở hữu lượng lớn nguyên tố đất hiếm, theo Văn phòng Tổng Thanh tra Đặc biệt về Tái thiết Afghanistan của Mỹ. Những nguyên tố này được sử dụng trong các công nghệ hiện đại như điện thoại di động, laptop và xe điện.
Tham vọng của Taliban
Taliban đang cố gắng làm điều mà Mỹ không thể đạt được trong 20 năm chiếm đóng. Chính phủ Mỹ đã chi gần 1 tỷ USD để phát triển các dự án khai thác mỏ tại Afghanistan, nhưng "tiến triển cụ thể hầu như không đáng kể và không được duy trì", theo một báo cáo năm 2023.
Các trở ngại cũ vẫn tồn tại: an ninh kém, cơ sở hạ tầng nghèo nàn, tham nhũng, chính sách không nhất quán và sự thay đổi liên tục của các quan chức chính phủ.
Dẫu vậy, Taliban vẫn kiên trì thử nghiệm, khi Afghanistan đã mất phần lớn viện trợ quốc tế sau cuộc rút quân của Mỹ. Trước đây, Mỹ cung cấp khoảng 143 tỷ USD viện trợ phát triển và nhân đạo cho Afghanistan, duy trì chính phủ thân Mỹ. Kể từ năm 2021, Mỹ chỉ cung cấp 2,6 tỷ USD viện trợ, được giao qua các chuyến bay chở tiền mặt đến Kabul.
Khai thác đá quý thay thế thuốc phiện
Taliban cũng đang thu thuế từ việc bán ngọc lục bảo. Trước đây, ngành kinh doanh này bị thao túng bởi các lãnh chúa và nhà buôn có thế lực chính trị, với việc thu thuế lỏng lẻo. Nhưng giờ đây, với các buổi đấu giá hằng tuần, Taliban đã kiểm soát và đánh thuế toàn bộ các giao dịch. Người mua phải trả 10% thuế trước khi nhận được ngọc.
Việc khai thác mỏ có thể thay thế nguồn thu từ thuốc phiện – ngành đã bị cấm hoàn toàn, làm mất 1,3 tỷ USD thu nhập của nông dân và 450.000 việc làm. Các nước như Trung Quốc, Thổ Nhĩ Kỳ, Qatar và Iran đang đầu tư vào các mỏ vàng, sắt, đồng và xi măng. Các công ty Uzbekistan cũng đã ký thỏa thuận khai thác dầu ở miền Bắc.
Thách thức trước mắt
Dù đã cấp 560 giấy phép khai thác ngọc lục bảo tại Panjshir, nhiều mỏ mới vẫn chưa được khai thác. Các mỏ hiện tại gặp khó khăn do cơ sở hạ tầng yếu kém và thiếu kỹ sư cùng chuyên gia kỹ thuật.
Các nhà đầu tư nước ngoài mang theo đội ngũ chuyên gia, nhưng phải cam kết tuyển dụng và đào tạo người dân Afghanistan về kỹ thuật và kỹ năng khai thác.
Hy vọng mới hay chỉ là giấc mơ?
Những viên ngọc lục bảo mua tại đấu giá thường được bán lại cho người mua nước ngoài, chủ yếu đến từ UAE, Ấn Độ, Iran và Thái Lan. Các nhà buôn như Haji Ghazi cho biết họ nhớ những ngày trước khi Taliban nắm quyền, khi thị trường sôi động hơn nhờ người mua từ Mỹ và châu Âu.
Tuy nhiên, với nền kinh tế suy yếu và người dân gặp khó khăn tài chính, không phải ai cũng có khả năng mua những viên đá trị giá hàng nghìn USD. Câu hỏi đặt ra là: Liệu Taliban có thể biến tài nguyên thiên nhiên này thành một động lực phát triển bền vững cho Afghanistan, hay đây chỉ là một giấc mơ không thành hiện thực?
shared via nytimes,
