"Vũ khí bí mật" trong cuộc chiến thương mại của Trung Quốc không nằm ở bàn đàm phán – mà ở sàn nhà máy: robot thông minh
10/05/25
 |
| Cánh tay robot đang xoay tròn hoạt động tại xưởng thân xe của nhà máy Zeekr. Ảnh: Qilai Shen/The New York Times |
Trong bối cảnh thuế quan gia tăng từ Mỹ, EU và nhiều nền kinh tế mới nổi, Trung Quốc đang tăng tốc hiện đại hóa sản xuất với tốc độ chưa từng thấy, nhờ một "đội quân" robot công nghiệp được tích hợp trí tuệ nhân tạo (AI). Những robot này không chỉ thay thế lao động con người mà còn giúp giảm chi phí, tăng chất lượng sản phẩm và duy trì lợi thế cạnh tranh trên thị trường toàn cầu.
Trung Quốc – siêu cường về tự động hóa
Theo Liên đoàn Robot Quốc tế, Trung Quốc hiện có số lượng robot công nghiệp trên 10.000 công nhân sản xuất cao hơn cả Mỹ, Nhật và Đức – chỉ đứng sau Hàn Quốc và Singapore. Chiến lược này được thúc đẩy bởi sáng kiến "Made in China 2025" từ một thập kỷ trước, trong đó robot là một trong 10 lĩnh vực mũi nhọn cần vươn tầm thế giới.
Nỗ lực không chỉ nằm ở việc mua robot – Trung Quốc đang sản xuất robot, đào tạo kỹ sư, cung cấp vốn ưu đãi và buộc các doanh nghiệp phải ứng dụng robot ngay cả khi chưa thật sẵn sàng. Thậm chí, chính quyền Bắc Kinh yêu cầu các hãng xe lớn thuê robot hình người để thử nghiệm trong dây chuyền lắp ráp và quay video báo cáo kết quả.
Từ con hẻm nhỏ đến nhà máy xe điện: robot ở khắp nơi
Không chỉ có các đại nhà máy hiện đại, ngay cả những xưởng nhỏ như của Elon Li ở Quảng Châu cũng đang bắt đầu đầu tư robot. Một cánh tay robot có tích hợp camera và AI có thể học thao tác hàn từ thợ thủ công và tái tạo chính xác – với giá chỉ 40.000 USD, bằng chưa tới 1/3 giá cách đây 4 năm (140.000 USD).
Tại nhà máy Zeekr ở Ninh Ba – một trong những nhà máy ô tô điện tiên tiến nhất Trung Quốc – số lượng robot tăng từ 500 (4 năm trước) lên 820 và sẽ còn tăng tiếp. Cảnh tượng tại đây mang đậm sắc màu tương lai: robot tự động vận chuyển nhôm đến lò nung, đổ khuôn thành các tấm thân xe, rồi chuyển đến dây chuyền hàn nơi hàng trăm cánh tay robot hoạt động hoàn toàn trong bóng tối – "dark factory".
Robot thực hiện hầu hết các công đoạn, nhưng con người vẫn đóng vai trò ở các khâu cần sự khéo léo (lắp dây điện) hay cảm quan (kiểm tra bề mặt thân xe bằng tay trước khi sơn). Tuy nhiên, ngay cả công đoạn kiểm tra chất lượng cuối cùng cũng đang được tự động hóa: 12 camera độ phân giải cao quét toàn bộ chiếc xe, AI so sánh với cơ sở dữ liệu và phát hiện lỗi chỉ trong vài giây.
AI không chỉ lắp ráp, mà còn thiết kế và lập kế hoạch
AI được Zeekr dùng để hỗ trợ thiết kế nội thất ô tô. Carrie Li – một nhà thiết kế – cho biết AI giúp cô hình dung nhanh các bề mặt giao cắt nhau trong xe, từ đó có nhiều thời gian hơn để sáng tạo theo xu hướng thời trang mới.
Công nghệ của Trung Quốc hiện diện cả trong các nhà máy tại Mỹ. Volkswagen mở nhà máy xe điện tại Hợp Phì năm ngoái – với 1.074 robot sản xuất tại Thượng Hải, chỉ có 1 robot từ Đức.
Các tập đoàn Trung Quốc cũng mua lại các công ty robot hàng đầu thế giới – như Kuka (Đức) – rồi chuyển dần hoạt động về nội địa, hình thành hệ sinh thái sản xuất robot quy mô lớn, giá rẻ, dễ tiếp cận.
Chính sách tài chính và đào tạo bài bản
Trong 4 năm qua, các ngân hàng quốc doanh Trung Quốc đã bơm thêm 1.900 tỷ USD vào lĩnh vực công nghiệp – dùng để xây nhà máy mới và thay thế thiết bị cũ. Chính phủ cũng lập quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia trị giá 137 tỷ USD cho robot, AI và công nghệ cao.
Về nguồn nhân lực, Trung Quốc đào tạo mỗi năm khoảng 350.000 kỹ sư cơ khí, cùng hàng loạt thợ điện, thợ hàn – gấp gần 8 lần so với con số 45.000 kỹ sư cơ khí tốt nghiệp tại Mỹ.
Jonathan Hurst – Giám đốc robot của Agility Robotics (Mỹ) – chia sẻ: ở trường Carnegie Mellon, anh từng là 1 trong 2 kỹ sư cơ khí tại Viện Robot, cho thấy sự thiếu hụt nhân lực trong lĩnh vực này tại Mỹ.
Tăng năng suất – đối phó già hóa dân số
Trung Quốc đang rơi vào khủng hoảng dân số: số trẻ sinh hằng năm đã giảm gần 2/3 kể từ năm 1987. Trong khi đó, khoảng 2/3 số người 18 tuổi hiện nay theo học đại học – đồng nghĩa với ngày càng ít người chấp nhận làm việc tại nhà máy.
Stephen Dyer từ hãng tư vấn AlixPartners nhận định: “Trung Quốc đã hết lợi thế dân số vàng. Giờ là thời kỳ thâm hụt nhân khẩu học, và lối thoát duy nhất là tăng năng suất.”
Rủi ro xã hội – nhưng khó có tiếng nói phản đối
Tự động hóa toàn diện đang khiến nhiều công nhân lo lắng. Geng Yuanjie – tài xế xe nâng tại nhà máy Zeekr – chia sẻ: “Ở Volkswagen, tôi có nhiều đồng nghiệp. Ở đây thì xung quanh toàn robot.” Anh lo rằng trình độ học vấn phổ thông không đủ để chuyển sang vận hành robot, và có thể bị thay thế trong tương lai.
Nhưng khác với Mỹ hay châu Âu – nơi công đoàn mạnh có thể ngăn cản việc sa thải – Trung Quốc không có công đoàn độc lập và kiểm soát từ chính quyền gần như tuyệt đối. Điều này giúp Bắc Kinh thúc đẩy tự động hóa mà không gặp nhiều phản kháng xã hội.
Với sự hậu thuẫn toàn diện từ chính phủ, tài chính, công nghệ, giáo dục và nhân khẩu học, Trung Quốc đang định hình lại tương lai ngành sản xuất toàn cầu bằng robot. Trong khi phương Tây còn loay hoay với chi phí lao động và thiếu kỹ sư, Trung Quốc đã xây dựng xong "vũ khí tối thượng" cho chiến tranh thương mại thế kỷ 21 – sản xuất thông minh quy mô lớn.
shared via nytimes,
