Vấn đề nằm ở tinh trùng nam giới
13/08/25
Nhận thức lệch về khả năng sinh sản giữa nam và nữ
Hầu như mọi phụ nữ đều biết khả năng sinh sản của mình sẽ giảm dần từ sau tuổi 30, thậm chí nhiều người cảm giác như đã “sinh ra với ý thức” rằng trứng của mình có hạn sử dụng. Ngược lại, nam giới hiếm khi được khuyến khích suy nghĩ về khả năng có con của bản thân.
Các cuộc thảo luận về tinh trùng khỏe mạnh thường chỉ xuất hiện trong những cộng đồng kín và kỳ lạ, chẳng hạn như các nhóm trò chuyện của những người theo chủ nghĩa sinh sản cực đoan hay các cuộc thi “đua tinh trùng” giữa giới công nghệ ở Los Angeles. Trong sự kiện này, nam giới thực sự so sánh tốc độ di chuyển tinh trùng của mình với người khác.
Tuy nhiên, khả năng sinh sản của nam giới xứng đáng được xem xét rộng rãi hơn ngoài các nhóm nhỏ đó. Nhiều bằng chứng cho thấy việc tiếp xúc với các hóa chất gây rối loạn nội tiết - có mặt trong hàng loạt sản phẩm, từ bao bì thực phẩm, đồ uống đến nội thất và thuốc trừ sâu có thể ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản nam ngay từ khi mới hình thành sự sống.
Nguy cơ từ hóa chất rối loạn nội tiết
Ý tưởng cho rằng số lượng và chất lượng tinh trùng giảm trong 50 năm qua, có thể do tác động của các chất độc hại từ môi trường, không phải điều mới mẻ. Dù giới khoa học vẫn còn tranh cãi, những dấu hiệu cảnh báo này đáng được quan tâm nghiêm túc.
Nghiên cứu cho thấy nếu người mẹ tiếp xúc quá mức với hóa chất rối loạn nội tiết trong giai đoạn đầu mang thai, thai nhi nam có thể gặp rủi ro về khả năng sinh sản và nội tiết. Các bé trai có thể sở hữu khoảng cách giữa hậu môn và cơ quan sinh dục (gọi nôm na là “taint”) ngắn hơn, yếu tố liên quan đến lượng tinh trùng thấp và khả năng di chuyển kém. Ngoài ra, còn có thể gặp vấn đề như giảm testosterone, tăng nguy cơ tinh hoàn ẩn hoặc dị tật dương vật, theo nhà dịch tễ học Shanna Swan trong cuốn sách Count Down (2021).
Vài tháng sau khi sinh, bé trai trải qua giai đoạn gọi là “dậy thì mini”, khi nồng độ testosterone tăng vọt trong thời gian ngắn để chuẩn bị cho quá trình dậy thì thực sự. Nếu trong giai đoạn này trẻ tiếp xúc với hóa chất rối loạn nội tiết, các tế bào Sertoli đóng vai trò tạo tinh trùng khỏe mạnh có thể bị tổn hại. Ngoài ra, các nghiên cứu cũng chỉ ra phthalate (chất làm mềm nhựa) và thuốc trừ sâu trong nông nghiệp có thể ảnh hưởng đến số lượng và chất lượng tinh trùng ở thiếu niên và nam giới trưởng thành.
Khó xác định mức độ an toàn
Hóa chất rối loạn nội tiết gần như hiện diện khắp nơi trong xã hội hậu công nghiệp. Giới khoa học vẫn bất đồng về mức độ phơi nhiễm nào là an toàn, bởi mỗi người tiếp xúc với nhiều loại hóa chất khác nhau, mức độ khác nhau, rất khó đưa ra kết luận tuyệt đối. Ngoài ra, không thể tiến hành các nghiên cứu chuẩn vàng (thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên) vì điều đó sẽ vi phạm đạo đức khi cố tình cho con người tiếp xúc với chất có khả năng gây hại.
Một phân tích tổng hợp năm 2017 do bà Swan đồng tác giả gây chú ý khi cho thấy nồng độ và số lượng tinh trùng ở nam giới tại các nước phương Tây giảm mạnh từ 1973 đến 2011. Tuy nhiên, các nghiên cứu phản biện cũng nhanh chóng xuất hiện, cho rằng việc thu thập dữ liệu lịch sử và so sánh theo thời gian còn nhiều hạn chế; số lượng tinh trùng trung bình ở nam giới phương Tây vẫn nằm trong mức bình thường của Tổ chức Y tế Thế giới.
Dù vậy, nghiên cứu mới hơn của bà Swan năm 2023 bao gồm dữ liệu từ cả các quốc gia ngoài phương Tây cho thấy tình hình đáng lo hơn. Từ đầu thập niên 1970 đến 2018, số lượng tinh trùng trung bình trên toàn thế giới giảm hơn 50%, và tốc độ giảm còn tăng nhanh sau năm 2000.
Ngoài hóa chất, lối sống cũng ảnh hưởng
Khả năng sinh sản của nam giới không chỉ bị tác động bởi hóa chất mà còn chịu ảnh hưởng từ các thói quen sống như hút thuốc, sử dụng rượu và ma túy, chế độ ăn kém lành mạnh, ít vận động. Sự suy giảm tỷ lệ sinh toàn cầu cũng liên quan tới việc chủ động trì hoãn sinh con và sự phổ biến của các biện pháp tránh thai.
Tuy nhiên, bà Swan cho rằng chúng ta có thể đang đánh giá thấp tác động của việc suy giảm chất lượng tinh trùng. Bằng chứng từ nghiên cứu động vật cho thấy các hóa chất rối loạn nội tiết cũng ảnh hưởng nghiêm trọng đến khả năng sinh sản của động vật đực, và rõ ràng cá hay chim không “lựa chọn” trì hoãn sinh sản vì lý do tài chính.
Thay đổi quan niệm và chăm sóc sức khỏe nam giới
Trong vấn đề vô sinh, định kiến vẫn thường nghiêng về phía đổ lỗi cho phụ nữ. “Phụ nữ bị trách cứ cho mọi trục trặc,” bà Swan nói, và nhấn mạnh cần thay đổi điều này. Theo bà, nam giới nên được kiểm tra khả năng sinh sản định kỳ, tương tự như việc phụ nữ khám phụ khoa hằng năm.
Năm 2019, hai nhà nghiên cứu Vardit Ravitsky và Sarah Kimmins viết trên tạp chí Biology of Reproduction cần tích hợp xét nghiệm tinh dịch vào khám sức khỏe tổng quát. Họ còn đề xuất nam giới trẻ, đặc biệt những người làm việc trong môi trường tiếp xúc hóa chất nguy hại như lính cứu hỏa, nên cân nhắc lưu trữ tinh trùng - tương tự việc phụ nữ đông lạnh trứng.
Nam giới cần biết 50% các trường hợp vô sinh bắt nguồn từ nguyên nhân phía nam giới. Nhận thức này không chỉ thúc đẩy họ duy trì lối sống lành mạnh, mà còn giúp họ có động lực kêu gọi các thay đổi chính sách để giải quyết vấn đề trên quy mô lớn.
Hạn chế của thay đổi cá nhân và nhu cầu chính sách mạnh mẽ
Mặc dù điều chỉnh lối sống có thể cải thiện phần nào, các chuyên gia cho rằng đó chỉ là tác động ở mức “ngoài rìa”. Bà Linda Kahn, trợ lý giáo sư nhi khoa tại Trường Y Grossman (ĐH New York), khuyến nghị Hoa Kỳ nên áp dụng cách tiếp cận thận trọng kiểu châu Âu: chỉ cho phép lưu hành hóa chất sau khi chứng minh được an toàn.
Bộ trưởng Y tế và Dịch vụ Nhân sinh Robert F. Kennedy Jr. cam kết sửa đổi một lỗ hổng pháp lý để doanh nghiệp phải thông báo cho Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm (FDA) khi đưa nguyên liệu mới vào thị trường thực phẩm. Tuy nhiên, ông chưa đồng ý cải tổ toàn diện cách đánh giá hóa chất để tiệm cận quy định của Liên minh châu Âu.
Trong bối cảnh Cơ quan Bảo vệ Môi trường (EPA) dưới quyền Lee Zeldin đang nới lỏng hàng loạt quy định về không khí và nước sạch, triển vọng cải thiện môi trường cho sức khỏe sinh sản nam giới là không mấy sáng sủa. Bà Kahn cho biết khi thử nghiệm hóa chất mới, các nhà nghiên cứu thường chỉ kiểm tra nguy cơ gây dị tật bẩm sinh hay ung thư, chứ không phải tác động đến hệ nội tiết - điều mà bà gọi là “cuộc chiến vẫn đang diễn ra”.
Lời cảnh báo cho tương lai
Các chuyên gia như Kahn và Swan lo ngại về mức độ phổ biến của hóa chất rối loạn nội tiết và tác động lâu dài của chúng. Thay vì để mỗi cá nhân phải ám ảnh với việc mình hít bao nhiêu vi nhựa mỗi khi dùng hộp nhựa, họ mong muốn các cơ quan quản lý trên toàn thế giới thực sự quan tâm và hành động. Nếu việc tinh trùng suy yếu là yếu tố khiến công chúng thức tỉnh, thì có lẽ đã đến lúc biến nó thành thông điệp được nhắc đến ở những sự kiện tầm quốc gia.
shared via nytimes,
