Một “chuyến đi mua bia” có thể làm thay đổi Canada
06/06/25
 |
“Nếu bạn muốn trở thành một quốc gia, bạn phải mở cửa cho hoạt động thương mại giữa các tỉnh”, Gerard Comeau nói. Ảnh: Chris Donovan |
Từ một lần vi phạm nhỏ đến cuộc chiến pháp lý làm chấn động quốc gia
Năm 2012, Gerard Comeau – một nhân viên đường dây điện tại New Brunswick, Canada – đã thực hiện điều mà nhiều người dân vùng biên giới thường làm: lái xe sang tỉnh Quebec để mua bia với giá rẻ hơn. Nhưng khi quay trở lại tỉnh nhà, ông bị cảnh sát chặn lại, tịch thu toàn bộ 354 chai/lon bia và ba chai rượu mạnh – vượt xa mức cho phép là 20 lon/chai bia và một chai rượu. Mức phạt là 292 USD Canada.
Nhưng sự việc không dừng ở đó. Ông Comeau, khi đó 71 tuổi, đã phản kháng và quyết định kháng cáo, với lý do rằng Hiến pháp năm 1867 của Canada (Mục 121) bảo đảm “tự do thương mại nội địa”. Vụ việc đã leo thang đến tận Tòa án Tối cao Canada vào năm 2018, làm dấy lên những tranh luận lớn về quốc thể, tự do kinh tế, và vai trò của chính quyền cấp tỉnh trong nền kinh tế liên bang.
Câu hỏi về tính thống nhất của quốc gia
Vụ kiện của ông Comeau không chỉ là về bia – nó phản ánh một vấn đề kinh niên của Canada: các rào cản thương mại nội địa giữa 10 tỉnh và 3 vùng lãnh thổ. Chính sách quản lý khác biệt, đặc biệt là với rượu và bia, khiến cho việc kinh doanh và vận chuyển hàng hóa giữa các tỉnh gặp khó khăn hơn so với xuất khẩu ra nước ngoài.
Điển hình, nhiều nhà máy rượu tại Quebec có thể dễ dàng xuất khẩu sang Pháp hoặc Thụy Sĩ hơn là sang tỉnh lân cận New Brunswick. “Tôi thấy thật kỳ quặc khi có một chiến dịch truy bắt bia nội địa trong một quốc gia hợp pháp hóa sản phẩm đó,” luật sư Mikaël Bernard – người từng tham gia bào chữa cho ông Comeau – cho biết.
Từ thua kiện đến chiến thắng chính trị
Dù thua cuộc tại Tòa án Tối cao năm 2018 với phán quyết nhất trí rằng Hiến pháp không đảm bảo hoàn toàn tự do thương mại liên tỉnh, nhưng Comeau đã giành chiến thắng sau cùng. Năm 2024, tỉnh New Brunswick – chính quyền từng phạt ông – đã chính thức sửa đổi Đạo luật Kiểm soát Rượu của tỉnh, cho phép người dân mua rượu từ bất kỳ nơi nào ở Canada và mang về tùy ý.
Luật sư Arnold Schwisberg, một trong những người bào chữa cho ông Comeau, gọi đây là “một sự trả đũa xứng đáng”. Việc thay đổi này còn nằm trong bối cảnh rộng lớn hơn: Thủ tướng Canada Mark Carney cam kết thực hiện “cuộc cải cách kinh tế lớn nhất kể từ Thế chiến II” bằng cách xóa bỏ các rào cản thương mại nội địa, nhất là khi Canada đang tìm cách giảm phụ thuộc thương mại vào Mỹ sau các chính sách thuế quan thời Tổng thống Trump.
Một biểu tượng dân gian giữa thời đại chính trị hỗn loạn
Comeau nhanh chóng trở thành một biểu tượng. Các nhà máy bia địa phương đặt tên bia theo ông, báo chí gọi ông là người hùng bình dân. Nhưng chính ông lại sống rất bình dị. Sau khi vụ kiện kết thúc, ông lui về cuộc sống hưu trí, tiếp tục thú vui đọc tạp chí National Geographic – ông đã đọc lại từ số năm 1974 đến năm 1986.
Điều thú vị là, bản thân ông Comeau “không phải người mê bia”. Vụ vi phạm xảy ra khi ông đang giúp bạn bè mua bia và rượu từ Quebec. Tuy nhiên, nhờ sự đấu tranh của ông, mọi người dân tỉnh New Brunswick giờ đây đều có thể tự do mua và mang bia về từ các tỉnh khác.
Những hệ lụy còn kéo dài
Dù những thay đổi đang dần được thực hiện, giới doanh nghiệp vẫn nghi ngại. “Việc cho phép người dân mua rượu không có nghĩa là doanh nghiệp được quyền phân phối nó dễ dàng giữa các tỉnh,” ông Sébastien Roy – đồng sáng lập nhà máy rượu gin Fils du Roy tại New Brunswick – nhấn mạnh. “Tôi vẫn không thể bán gin sang tỉnh khác trừ khi luật thay đổi nhiều hơn nữa.”
Thực tế cho thấy, các rào cản liên tỉnh không chỉ ảnh hưởng đến người tiêu dùng mà còn gây trở ngại lớn cho doanh nghiệp nhỏ và vừa muốn mở rộng thị trường trong nước. Đặc biệt trong ngành hàng tiêu dùng thiết yếu như thực phẩm, đồ uống, dược phẩm – nơi giá cả và cạnh tranh đóng vai trò quyết định.
Một bài học cho chính sách liên bang
Điểm nổi bật trong câu chuyện Comeau là sự va chạm giữa hai cấp độ quản lý trong mô hình liên bang: chính phủ trung ương và chính quyền tỉnh bang. Phán quyết năm 2018 của Tòa án Tối cao khẳng định quyền hạn lớn của tỉnh bang trong điều tiết kinh tế, nhưng đồng thời để lại một lỗ hổng rõ ràng về vai trò kiến tạo thị trường thống nhất cho liên bang.
“Canada là một quốc gia mà các tỉnh bang mạnh hơn liên bang,” chuyên gia Ryan Manucha từ Viện nghiên cứu C.D. Howe nhận xét. “Chính vì vậy, cải cách như những gì Thủ tướng Carney cam kết sẽ phải đối mặt với rất nhiều lực cản từ chính các tỉnh.”
shared via nytimes,
