Những tập đoàn nào đang thao túng thị trường trứng gà ở Mỹ?
21/03/25
'Gà mái nhiều hơn, lợi nhuận ít hơn!' Nhà kinh tế Donald Bell của United Egg Producers từng nói vào năm 1994. Ngành công nghiệp này đã trở nên hợp nhất hơn kể từ đó. Và cúm gia cầm chỉ là cái cớ mới nhất để tăng giá.
Lạm phát giá trứng: Khi nguồn cung không phải vấn đề chính
Gần đây, giá trứng đã trở thành tâm điểm tranh cãi chính trị tại Mỹ. Giá tăng 53% trong năm qua, riêng tháng 1/2024 đã tăng 15%. Trong khi đó, các nhà sản xuất bán buôn với giá trung bình 5,95 USD/tá, và người tiêu dùng phải trả từ 4 đến 9 USD/tá, thậm chí hơn. Lý do chính thức? Dịch cúm gia cầm. Nhưng sự thật không đơn giản như vậy.
Dịch cúm gia cầm từ năm 2022 đã khiến hơn 115 triệu con gà mái bị tiêu hủy. Nhưng nếu xem xét kỹ, đây không phải là nguyên nhân duy nhất. Thực tế, sản lượng trứng chỉ giảm khoảng 3-5% mỗi tháng so với năm 2021, trong khi nhu cầu tiêu thụ cũng đi xuống. Người Mỹ tiêu thụ khoảng 206 quả trứng/người vào năm 2021, nhưng con số này đã giảm xuống dưới 190 vào năm 2024. Xuất khẩu trứng cũng giảm gần 50% kể từ 2021 do các nước khác cấm nhập khẩu từ Mỹ. Tóm lại, không có sự thiếu hụt trứng nghiêm trọng như những gì người ta nói.
Lợi nhuận đột biến: Khi thiếu hụt trở thành chiến lược kinh doanh
Dù nguồn cung không giảm mạnh, lợi nhuận của các công ty trứng lại tăng vọt. Cal-Maine Foods, nhà sản xuất trứng lớn nhất Mỹ, đạt lợi nhuận kỷ lục hơn 1 tỷ USD, với biên lợi nhuận từ 70-145% trên chi phí sản xuất. Điều này trái ngược với lịch sử ngành. Trước đây, mỗi khi dịch cúm gia cầm bùng phát, các nhà sản xuất nhanh chóng tái đàn để ổn định nguồn cung. Năm 2015, ngay sau khi dịch cúm gia cầm đạt đỉnh, ngành trứng Mỹ tăng đàn thêm 15,3 triệu con gà mái trong vòng 7 tháng, giúp giá trứng nhanh chóng giảm xuống mức trước dịch.
Nhưng lần này, điều đó không xảy ra. Ngành trứng không những không mở rộng mà còn thu hẹp quy mô sản xuất. Quy mô đàn gà mái "mẹ" – nguồn cung cấp gà con cho ngành trứng – đã giảm từ 3,1 triệu con năm 2021 xuống 2,5 triệu con năm 2023-2024. Việc ấp trứng và sản xuất gà con cũng giảm hoặc giữ nguyên, bất chấp nhu cầu tăng cao. Kết quả là, giá trứng vẫn duy trì ở mức cao, mang lại lợi nhuận khổng lồ cho các nhà sản xuất.
Tập trung hóa: Khi ngành trứng không còn hoạt động theo quy luật thị trường
Vì sao ngành trứng không tăng sản xuất như trước đây? Câu trả lời nằm ở mức độ tập trung hóa của ngành. Ngày nay, toàn bộ chuỗi cung ứng trứng, từ di truyền giống, ấp trứng, đến sản xuất trứng, đều bị kiểm soát bởi một số ít tập đoàn lớn.
Di truyền giống: Hai công ty – Erich Wesjohann Group (EW Group) và Hendrix Genetics – kiểm soát toàn bộ nguồn cung gà mái đẻ trứng tại Mỹ. Các nhà sản xuất trứng không thể mở rộng đàn nếu không có sự hợp tác từ hai tập đoàn này.
Sản xuất trứng: Cal-Maine Foods là tập đoàn trứng lớn nhất nước Mỹ và thế giới. Nhờ nguồn vốn dồi dào từ Phố Wall, họ có thể duy trì sản lượng thấp và đẩy giá lên cao mà không lo lỗ. Nếu một nhà sản xuất nhỏ cố gắng tăng đàn để giảm giá, Cal-Maine có thể ngay lập tức "dội bom" thị trường bằng nguồn cung giá rẻ để triệt hạ đối thủ.
Hệ quả là, ngành trứng không còn hoạt động theo quy luật cung-cầu bình thường. Các tập đoàn lớn không còn cạnh tranh bằng sản xuất nhiều hơn mà bằng việc kiểm soát nguồn cung để giữ giá ở mức cao. Thay vì là các doanh nghiệp sản xuất trứng, họ đã trở thành "chính phủ tư nhân" điều hành ngành trứng theo hướng có lợi nhất cho mình.
Bằng chứng về thao túng giá: Khi cartel trứng lộ diện
Năm ngoái, một bồi thẩm đoàn liên bang đã kết luận Cal-Maine và các đối tác đã biến tổ chức United Egg Producers (UEP) thành một cartel. Họ sử dụng UEP để chỉ đạo toàn ngành giới hạn sản xuất, từ việc giảm tốc độ thay đàn gà đến việc tạo ra các "chuẩn mực phúc lợi động vật" giả mạo nhằm hạn chế số lượng gà mái.
Điều này dẫn đến việc giá trứng không chỉ tăng trong thời gian dịch cúm gia cầm mà còn duy trì ở mức cao hơn 75% so với thời điểm trước dịch. Các nhà sản xuất nhỏ bị bóp nghẹt, trong khi Cal-Maine và các đối tác thống trị ngành trứng, thu về hàng tỷ USD.
Bài học từ quá khứ: Khi ngành trứng từng hoạt động công bằng hơn
 |
| Năm 1940, FDR bổ nhiệm Henry A. Wallace làm Phó Tổng thống. Bức ảnh này chụp ngày 19 tháng 7 năm 1940, trong chương trình phát sóng của Nhà Trắng về Chương trình Nông trại New Deal. |
Trước khi ngành trứng bị tập trung hóa, sản xuất trứng tại Mỹ từng rất cạnh tranh. Từ những năm 1940 đến 1970, ngành trứng phát triển nhờ công nghệ chăn nuôi tiên tiến, với hàng nghìn trang trại nhỏ cạnh tranh trên thị trường mở. Giá cả ổn định vì các nhà sản xuất có thể nhanh chóng mở rộng sản xuất khi giá tăng.
Thậm chí trong dịch cúm gia cầm năm 1983-1984, khi hầu hết đàn gà ở Pennsylvania bị tiêu hủy, giá trứng chỉ tăng 66% trong vài tháng rồi nhanh chóng giảm trở lại khi sản xuất phục hồi.
Tuy nhiên, từ cuối những năm 1990, ngành trứng bắt đầu rơi vào tay một số tập đoàn lớn. Các thương vụ mua bán và sáp nhập, cùng với sự suy yếu của luật chống độc quyền, đã giúp Cal-Maine và các đối tác kiểm soát gần như toàn bộ thị trường. Hệ quả là, những cú sốc giá và tình trạng thiếu hụt trở thành điều bình thường thay vì là ngoại lệ.
Kết luận: Khi thị trường trứng không còn là thị trường
Câu chuyện về giá trứng không chỉ là vấn đề của một ngành hàng mà phản ánh một xu hướng lớn hơn trong nền kinh tế Mỹ: sự tập trung hóa quá mức khiến thị trường mất đi tính cạnh tranh. Từ sữa công thức cho trẻ em, thuốc trị ung thư, đến thịt bò, tình trạng này ngày càng phổ biến.
Giá trứng cao không phải vì thiếu cung mà vì ngành trứng không còn hoạt động theo quy luật thị trường. Các tập đoàn lớn không sản xuất trứng để bán, mà để kiểm soát nguồn cung và tối đa hóa lợi nhuận. Khi một ngành công nghiệp trở thành một cartel, giá cả không còn do cung-cầu quyết định, mà do một số tập đoàn thao túng.
Điều này đặt ra một câu hỏi lớn: Nếu ngay cả ngành trứng – một mặt hàng thiết yếu – cũng bị thao túng như vậy, thì nền kinh tế Mỹ còn bao nhiêu ngành khác đang vận hành theo cách tương tự?
shared via big,
