Hồi sinh ngành hàu Anh quốc nhờ thỏa thuận thương mại hậu Brexit
18/06/25
Trong bối cảnh thương mại hậu Brexit nhiều bất định, một tín hiệu tích cực đang ló rạng với những doanh nghiệp xuất khẩu thực phẩm của Anh đặc biệt là các hộ nuôi trồng thủy sản quy mô nhỏ, gia truyền. Câu chuyện của Tom Haward thế hệ thứ tám trong một gia đình nuôi hàu trên đảo Mersea là ví dụ điển hình về cách một thỏa thuận thương mại mới giữa Anh và Liên minh châu Âu (EU) có thể tạo đòn bẩy hồi sinh cho cả một ngành.
Giấc mơ châu Âu từng tan vỡ vì Brexit
Với bề dày hơn 250 năm, gia đình Haward đã nuôi hàu trên đảo Mersea, vùng duyên hải phía đông nước Anh, kể từ thế kỷ 18. Truyền thống từng đưa hàu lên thuyền buồm xuôi dòng Thames vào London giờ đây được các thế hệ sau kỳ vọng đưa xa hơn: mở rộng sang thị trường châu Âu, nơi tiêu thụ thủy hải sản nhiều hơn nhiều so với chính nước Anh.
Tuy nhiên, tham vọng ấy nhanh chóng bị chặn đứng bởi Brexit. Sau cuộc trưng cầu dân ý năm 2016 và việc Anh chính thức rời EU vào đầu năm 2020, hàng loạt quy định mới được áp dụng: giấy chứng nhận thú y, kiểm tra biên giới và các thủ tục hành chính phức tạp khiến hoạt động xuất khẩu sang EU trở nên rủi ro và đắt đỏ. Riêng với ngành hàu, tổn thất là không thể đo đếm được – gần 90% sản lượng từng xuất sang châu Âu bị tắc nghẽn.
Một quy định đặc biệt khiến hàu từ nhiều vùng biển Anh buộc phải qua xử lý vệ sinh (depuration) trước khi được xuất khẩu. Trớ trêu thay, các nhà phân phối EU lại muốn tự xử lý. Kết quả là những nhà nuôi trồng như gia đình Haward bị loại khỏi thị trường họ từng coi là mục tiêu chiến lược.
Cơ hội mới từ thỏa thuận thương mại sửa đổi
Tháng trước, chính phủ Anh và EU công bố một thỏa thuận thương mại sửa đổi, hướng đến giảm nhẹ đáng kể các rào cản hành chính và kiểm định an toàn thực phẩm đối với các mặt hàng thực phẩm và đồ uống. Dự kiến khi có hiệu lực (trong vòng 18 tháng tới), thỏa thuận này sẽ giúp các doanh nghiệp thực phẩm Anh tiếp cận lại thị trường EU một cách thuận tiện hơn nhiều.
Với Tom Haward, đây có thể là cơ hội đưa gia đình trở lại quỹ đạo châu Âu. “Tôi khá lạc quan rằng một điều gì đó rất tiềm năng sẽ xảy ra với thị trường châu Âu,” ông nói. “Nếu mọi thứ được thiết lập lại như xưa, chúng tôi hoàn toàn có thể tái lập một mối quan hệ thương mại tuyệt vời.”
Hiệp hội ngành thủy sản vỏ cứng của Anh (Shellfish Association of Great Britain) cũng hoan nghênh thỏa thuận mới, dù vẫn chờ các điều khoản chi tiết. Theo CEO của hiệp hội, ông David Jarrad, ngành nuôi trai ở miền Bắc xứ Wales từng bị “xóa sổ trên thực tế” do các rào cản hậu Brexit – nhưng nay đang trông chờ tái cơ cấu nhờ chính sách mới.
Doanh nghiệp gia đình xoay trục thị trường nội địa
Hiện tại, Tom Haward vẫn duy trì hoạt động theo cách truyền thống: cùng vợ và đội ngũ nhỏ dùng thuyền nhỏ đánh bắt ngoài khơi, rồi rửa, cân và phân loại hàu tại căn nhà gỗ đã tồn tại hơn 150 năm.
May mắn thay, gia đình ông có hệ thống xử lý bằng tia UV – giúp lọc nước biển qua hàu trong 48 giờ trước khi bán – nên nếu muốn, họ vẫn có thể đáp ứng quy định EU. Nhưng từ sau năm 2016, ông quyết định rút lui khỏi thị trường châu Âu vì rủi ro quá cao.
Thay vào đó, gần một nửa trong số một triệu con hàu mỗi năm của gia đình ông hiện được tiêu thụ tại chợ Borough Market ở London – nơi khách xếp hàng dài để thưởng thức món hàu tươi sống. Phần còn lại được đưa đến chợ hải sản Billingsgate hoặc đến tay khách hàng nhà hàng, đặt mua qua bưu điện.
Bất chấp khó khăn từ Brexit, nhiều trại nuôi hàu vẫn trụ vững nhờ xu hướng tiêu dùng mới: thế hệ trẻ ngày càng thích ăn hàu. Chính sự thay đổi này đã giúp ngành hàu không sụp đổ như một số ngành thủy sản khác.
Kỳ vọng rộng mở nhưng chưa chắc chắn
Chính phủ Anh đang tích cực ký kết hàng loạt hiệp định thương mại nhằm thể hiện cam kết với thị trường quốc tế trong bối cảnh Tổng thống Mỹ Donald Trump tăng thuế và gây xáo trộn chuỗi thương mại toàn cầu. Chỉ trong hai tuần, Anh đã ký xong ba hiệp định – với EU, Ấn Độ và Mỹ – và đang đàm phán với các nước vùng Vịnh.
Tuy nhiên, các chuyên gia cảnh báo rằng tác động tổng thể lên tăng trưởng kinh tế quốc gia sẽ không lớn. “Các thỏa thuận này sẽ hỗ trợ, nhưng không làm phép màu với tăng trưởng Anh,” giáo sư kinh tế Michael Gasiorek từ Đại học Sussex nhận định. “Cản trở lớn nhất của Anh là yếu tố nội tại như hạ tầng, kỹ năng và đầu tư.”
Dẫu vậy, với các ngành cụ thể, những hiệp định này vẫn mang ý nghĩa quan trọng. Các nhà sản xuất rượu whisky Scotland kỳ vọng sẽ mở rộng thị phần tại Ấn Độ – nơi thuế nhập khẩu sẽ giảm một nửa. Các hãng sản xuất ô tô và thép hy vọng thỏa thuận với Mỹ sẽ giúp họ né được mức thuế cao. Nhưng với ngành thực phẩm, hiệp định với EU vẫn là quan trọng nhất – vì đây là thị trường gần và lớn nhất.
Các doanh nghiệp như nhà làm xúc xích và burger có thể xuất khẩu lại sản phẩm tươi sống thay vì đông lạnh. Các nhà sản xuất phô mai như Neal’s Yard Dairy hy vọng việc giảm thời gian chờ đợi tại biên giới sẽ giúp tăng doanh thu. “Chỉ cần rút ngắn được vài ngày thôi, cũng tạo nên khác biệt lớn,” đại diện công ty David Lockwood nói.
Thận trọng quay lại thị trường châu Âu
Tuy nhiên, không phải doanh nghiệp nào cũng sẵn sàng “mở vòi” trở lại. Tại Whitstable, thị trấn ven biển hạt Kent, James Green – giám đốc Công ty hàu Whitstable – khẳng định vẫn sẽ tập trung vào thị trường trong nước. Trước Brexit, công ty ông từng xuất nửa số hàu ra Pháp, nơi người mua thường để hàu tiếp tục sinh trưởng trước khi bán ra.
Nhưng khi quy định về xử lý vệ sinh thay đổi, doanh nghiệp ông bị ảnh hưởng nặng. Sản lượng từ hơn 2,5 triệu con giảm còn 1,5 triệu con mỗi năm, phần thiếu hụt được bù đắp bằng kênh bán nội địa.
Giờ đây, ông không có ý định trở lại bán sang Pháp với mức giá sỉ thấp hơn. “Bạn không thể bật vòi và kỳ vọng dòng chảy thương mại sẽ lập tức chảy lại,” ông Green khẳng định.
shared via nytimes,
