Chiến lược thương mại để chiến thắng Trung Quốc: Những gì nước Mỹ cần làm
18/04/25
Dưới chính sách hiện tại, chiến lược thương mại của Trump đang làm suy yếu sức mạnh kinh tế và công nghệ của Mỹ, chia rẽ Mỹ với các đồng minh, và vô tình mở đường cho Trung Quốc vươn lên vị trí siêu cường số một thế giới. Dù nhiều khả năng nguyên nhân chủ yếu là sự thiếu chiến lược bài bản hơn là ác ý, hậu quả đối với cán cân quyền lực toàn cầu là rất nghiêm trọng.
Tuy vậy, vẫn còn những tiếng nói trong chính quyền Mỹ – như Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế Stephen Miran và Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent – đang thúc đẩy việc xây dựng một chiến lược thương mại thực sự nhằm kiềm chế sức mạnh Trung Quốc. Nếu được triển khai đúng cách, Mỹ và các đồng minh hoàn toàn có thể tạo nên một liên minh kinh tế để bao vây và cạnh tranh sòng phẳng với Trung Quốc.
Vì sao cần kiềm chế Trung Quốc?
- Trung Quốc hiện là quốc gia sản xuất số một thế giới, với tham vọng không che giấu về việc thống trị khu vực và mở rộng ảnh hưởng toàn cầu.
- Các nhà lãnh đạo Trung Quốc có ý đồ quân sự rõ rệt: chiếm Đài Loan, lấn chiếm Ấn Độ, Nhật Bản và Philippines.
- Sức mạnh sản xuất vượt trội của Trung Quốc cho phép nước này tạo áp lực kinh tế lên các nước nhỏ hơn và củng cố vị thế địa chính trị.
Vì vậy, chính sách thương mại Mỹ cần tập trung không chỉ vào lợi ích kinh tế, mà còn vào ba mục tiêu địa chính trị:
1. Ngăn Trung Quốc giành ưu thế quân sự áp đảo.
2. Giảm khả năng Trung Quốc dùng kinh tế làm công cụ gây sức ép.
3. Tăng khả năng tự cường chuỗi cung ứng của các nước bị Trung Quốc đe dọa.
Một chiến lược thương mại thực sự để thắng Trung Quốc sẽ gồm những gì?
1. Xóa bỏ rào cản thương mại với tất cả các nước ngoài Trung Quốc
Muốn cạnh tranh với Trung Quốc, Mỹ cần hợp lực cùng các nước khác – Nhật, Hàn Quốc, Ấn Độ, ASEAN, châu Âu – tạo ra một thị trường chung khổng lồ, đủ lớn để các nhà sản xuất đạt quy mô kinh tế (economies of scale) tương đương Trung Quốc.
- Trung Quốc có lợi thế về quy mô nội địa: người tiêu dùng Trung Quốc mua gấp đôi số lượng ô tô hàng năm so với Mỹ.
- Trung Quốc có chuỗi cung ứng nội địa khép kín, giúp các nhà sản xuất dễ dàng tiếp cận linh kiện và nguyên liệu.
Giải pháp:
- Khôi phục ý tưởng các hiệp định như TPP (với châu Á) và TTIP (với châu Âu) – từng bị Trump hủy bỏ.
- Tạo một khối kinh tế "phi Trung Quốc" (non-china) rộng lớn, giảm tối đa thuế quan và rào cản phi thuế.
2. Đánh thuế chính xác vào hàng trung gian Trung Quốc
- Hiện tại, hàng hóa Trung Quốc dễ dàng né thuế bằng cách xuất khẩu dưới dạng linh kiện, sau đó lắp ráp tại nước thứ ba (ví dụ: Việt Nam, Mexico) rồi bán vào Mỹ.
Giải pháp:
- Đánh thuế dựa trên giá trị gia tăng gốc (value-added), thay vì chỉ dựa vào nơi lắp ráp cuối cùng.
- Cần xây dựng hệ thống truy xuất nguồn gốc chuỗi cung ứng cực kỳ chi tiết, yêu cầu mở rộng quy mô dữ liệu hải quan và bộ máy quản lý.
3. Chính sách công nghiệp (industrial policy) cho các ngành chiến lược
- Trung Quốc đang kiểm soát hầu hết chuỗi cung ứng toàn cầu về pin, đất hiếm, và chip bán dẫn.
- Một sự cố tại Đài Loan (như chiến tranh hoặc động đất) có thể phá vỡ 70% nguồn cung chip toàn cầu.
Giải pháp:
- Mở rộng các sáng kiến như CHIPS Act (cho chip) và IRA (cho pin và năng lượng sạch).
- Thúc đẩy sản xuất nội địa trong các ngành như:
- Pin và vật liệu năng lượng
- Robot và máy công cụ
- Động cơ điện và drone
- Công nghệ viễn thông và xử lý khoáng sản
- Đa dạng hóa vị trí sản xuất chip, khuyến khích các công ty như TSMC xây dựng nhà máy tại Mỹ và Nhật Bản.
4. Chính sách khuyến khích đầu tư nội địa
Một lý do khiến Trung Quốc trở thành siêu cường sản xuất là vì nước này ưu tiên tối đa cho xây dựng nhà máy. Trong khi đó, Mỹ bị bóp nghẹt bởi vô vàn rào cản thủ tục.
Giải pháp:
- Cắt giảm các thủ tục hành chính gây cản trở xây dựng (như sửa đổi NEPA).
- Đẩy mạnh các ưu đãi thuế:
- Khấu hao 100% chi phí đầu tư nhà máy.
- Khấu trừ hoàn toàn chi phí R&D.
- Khuyến khích ngân hàng tư nhân cho vay sản xuất thay vì chỉ tập trung vào tài chính tiêu dùng.
- Tăng cường xúc tiến đầu tư sản xuất mới (greenfield FDI) và xuất khẩu.
▶ Một lưu ý chiến lược:
Chiến lược mới cần phân biệt rõ với chính sách thuế quan bừa bãi hiện tại:
Kết luận: Không chỉ là “đánh” Trung Quốc, mà là xây dựng năng lực kinh tế thực
Để kiềm chế Trung Quốc, Mỹ cần một chiến lược liên minh toàn diện, tái thiết chuỗi cung ứng nội địa, và khôi phục tư duy công nghiệp đã bị lãng quên nhiều thập niên qua.
Điều này đòi hỏi tư duy vượt ra ngoài chính sách thuế quan đơn giản, và thay vào đó là:
- Tầm nhìn dài hạn
- Hợp tác đa phương
- Tái cấu trúc năng lực sản xuất nội địa
Nếu làm được, Mỹ và các nước đồng minh không chỉ chống lại tham vọng bá quyền của Trung Quốc, mà còn tạo ra một trật tự kinh tế toàn cầu bền vững hơn cho thế kỷ 21.
shared via noahpinion,
