Trump và hai thái cực trong chiến lược với Trung Quốc
16/10/25
 |
| Nguồn: Kenny Holston/The New York Times |
Cơn giận dữ và sự dịu giọng chỉ cách nhau 48 giờ
Chỉ vài ngày trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump khiến thị trường toàn cầu chấn động khi tuyên bố cuộc chiến thương mại với Trung Quốc bước sang giai đoạn gay gắt hơn. Ông chỉ trích gay gắt việc Bắc Kinh áp đặt “các biện pháp kiểm soát khoáng sản đất hiếm chưa từng có”, gọi đó là hành động “độc hại và vô đạo đức”, đồng thời đe dọa đánh thuế 100% lên toàn bộ hàng hóa nhập từ Trung Quốc.
“Phần còn lại là lịch sử,” ông viết đầy giận dữ trên mạng xã hội.
Nhưng chỉ 48 giờ sau, ông lại đổi giọng. “Chủ tịch Tập Cận Bình chỉ đang trải qua một ‘thời điểm khó khăn’,” ông viết tiếp. “Đừng lo về Trung Quốc, mọi chuyện sẽ ổn thôi! Mỹ muốn giúp Trung Quốc, chứ không muốn làm hại!!!”
Sự thay đổi chóng vánh ấy phơi bày cuộc giằng co nội bộ trong chính quyền Trump về cách tiếp cận Bắc Kinh. Từ đầu nhiệm kỳ, Trump luôn dao động giữa hai thái cực: trừng phạt và hòa hoãn. Những bước ngoặt này khiến giới đầu tư hoang mang, doanh nghiệp lao đao và dư luận đặt câu hỏi liệu ông có thực sự có một chiến lược rõ ràng.
Hai hướng đi song song: tách rời và hòa giải
Trump từng nỗ lực “tách rời” nền kinh tế Mỹ khỏi Trung Quốc thông qua các biện pháp cứng rắn: đe dọa tăng thuế mạnh, hạn chế bán công nghệ then chốt và thậm chí thu hồi visa của sinh viên Trung Quốc. Tuy nhiên, khi cuộc gặp với ông Tập được kỳ vọng diễn ra trong tháng này, Nhà Trắng lại phát tín hiệu hòa dịu, mong muốn đạt được thỏa thuận thương mại – điều có thể củng cố hình ảnh “bậc thầy đàm phán” mà Trump luôn tự nhận.
Hai xu hướng ấy đan xen ngay trong những ngày gần đây.
Thị trường chứng khoán Mỹ lao dốc hôm thứ Sáu khi Trump đe dọa áp thuế, rồi hồi phục phần nào vào thứ Hai khi ông dịu giọng. Ở châu Á, nơi các sàn đóng cửa trước lời lẽ cứng rắn của Trump, cổ phiếu lại giảm mạnh đầu tuần vì lo ngại thương chiến leo thang.
Theo Josh Lipsky, Giám đốc Trung tâm Địa kinh tế thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, việc Trung Quốc siết chặt kiểm soát khoáng sản đất hiếm có thể khiến Trump cảm thấy bị “xúc phạm cá nhân”, nhất là sau khi hai bên đạt thỏa thuận hạ nhiệt vào mùa xuân. Dù vậy, chính quyền Mỹ vẫn muốn duy trì khả năng gặp thượng đỉnh với ông Tập để tránh tác động thêm lên nông dân Mỹ – nhóm cử tri đang chịu thiệt hại từ thương chiến.
Trump thậm chí dọa hủy cuộc gặp, song Bộ trưởng Tài chính lại nhanh chóng đính chính, cho thấy nội bộ chính quyền chưa có đồng thuận rõ ràng.
Áp lực từ nông dân và thị trường
Trung Quốc dừng mua các sản phẩm nông nghiệp của Mỹ như đậu tương, biến nông dân thành con bài mặc cả. “Chính quyền đang chịu sức ép lớn từ hướng đó,” ông Lipsky nhận định. “Giữa các ưu tiên xung đột, bất kỳ bên nào cũng có thể thắng thế trong chốc lát.”
Craig Singleton, chuyên gia về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ Dân chủ ở Washington, cho rằng Trump đang nói với hai đối tượng khác nhau. “Những lời đe dọa ban đầu nhằm thể hiện quyết tâm và trừng phạt Bắc Kinh vì vượt giới hạn, còn giọng điệu ôn hòa sau đó hướng đến việc trấn an thị trường và đồng minh,” ông nói. “Nhóm của Trump tin Bắc Kinh tính sai và đang để ngỏ cơ hội để ông Tập lùi bước mà không cần leo thang thêm.”
Nhà Trắng không trả lời các câu hỏi về nguyên nhân khiến Trump đổi giọng nhanh chóng như vậy, song giới quan sát cho rằng mọi thứ đều xoay quanh yếu tố kinh tế và chính trị trong nước.
Cuộc đối đầu mới: khoáng sản đất hiếm
Khoáng sản đất hiếm là thành phần không thể thiếu trong các sản phẩm từ động cơ, phanh, chip bán dẫn đến máy bay chiến đấu. Trung Quốc nắm phần lớn nguồn cung toàn cầu, khiến lĩnh vực này trở thành điểm nóng mới trong đàm phán Mỹ - Trung.
Theo quy định mới, bất kỳ công ty nào trên thế giới muốn xuất khẩu sản phẩm chứa dù chỉ lượng nhỏ khoáng sản đất hiếm có nguồn gốc Trung Quốc – kể cả dùng công nghệ khai thác, xử lý hoặc sản xuất nam châm của Trung Quốc – đều phải xin giấy phép đặc biệt. Các doanh nghiệp có liên quan tới quân đội nước ngoài sẽ bị từ chối cấp phép.
Động thái này được Bắc Kinh đưa ra sau khi chính quyền Trump mở rộng danh sách các công ty nước ngoài bị trừng phạt – bao gồm nhiều tập đoàn Trung Quốc và Nga – trong nỗ lực siết kiểm soát công nghệ toàn cầu. Bộ Thương mại Trung Quốc ngay lập tức cáo buộc Washington phá vỡ tiến trình hòa hoãn.
Lipsky cho rằng hai bên đều coi hành động của đối phương là vi phạm “thỏa thuận ngầm” tránh leo thang trước thượng đỉnh. “Chúng ta từng có một kiểu đình chiến tạm thời trong mùa hè, khi cả hai đều muốn giữ ổn định trước cuộc gặp lãnh đạo. Nhưng quy định thương mại mới của Mỹ khiến Trung Quốc phản ứng tương xứng,” ông nói.
Nhà Trắng cố gắng trấn an
Trước phản ứng tiêu cực của thị trường, Bộ trưởng Tài chính Scott Bessent lên sóng Fox Business ngày thứ Hai, khẳng định Trump và ông Tập vẫn có thể tìm được “lối ra” trước thời hạn 1/11 – thời điểm dự kiến bắt đầu áp thuế 100%.
Bessent nhấn mạnh Washington đang tìm giải pháp hỗ trợ tài chính cho nông dân bị ảnh hưởng, đồng thời cáo buộc Bắc Kinh đang “biến người trồng đậu tương của Mỹ thành quân cờ chính trị”. “Người nông dân Mỹ ủng hộ Tổng thống Trump, và họ hiểu Trung Quốc đang cố thao túng họ,” ông nói.
Phó tổng thống JD Vance cũng phát biểu trên Fox News cùng ngày, khẳng định Trump vẫn trân trọng “tình bạn” với Chủ tịch Tập nhưng đồng thời cảnh báo Bắc Kinh “không nên đáp trả một cách hung hăng”.
“Tôi đảm bảo rằng tổng thống Mỹ có nhiều quân bài mạnh hơn nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa,” Vance nói, song thừa nhận lợi thế ấy có thể không kéo dài.
Rào cản pháp lý và tương lai bất định
Vance lưu ý Tòa án Tối cao sắp xem xét tính hợp pháp của việc chính quyền Trump sử dụng quyền khẩn cấp để áp thuế. “Nếu chúng ta mất quyền áp dụng mức thuế này, sẽ rất khó để tiếp tục đàm phán với Trung Quốc,” ông cảnh báo.
Những gì diễn ra trong vài ngày qua phản ánh đúng phong cách quen thuộc của Trump – thay đổi nhanh chóng, vừa đe dọa vừa ve vãn, vừa muốn chứng tỏ sức mạnh vừa tìm kiếm thỏa thuận. Đối với giới doanh nhân Mỹ, điều này đồng nghĩa với môi trường kinh doanh thiếu ổn định, khi một dòng tweet có thể khiến thị trường toàn cầu chao đảo.
Giữa cơn xoáy của hai thái cực – đối đầu và hòa giải – chính quyền Trump vẫn chưa cho thấy chiến lược dài hạn nào rõ ràng với nền kinh tế lớn thứ hai thế giới. Và khi cả hai bên đều sẵn sàng dùng thương mại làm vũ khí, nền kinh tế toàn cầu có lẽ sẽ còn phải chờ đợi rất lâu mới tìm được sự ổn định thực sự.
shared via nytimes,
