Cơn địa chấn thương mại mới từ Trung Quốc và cơ hội cho doanh nhân châu Phi
21/10/25
 |
| Rhoda Nghelembi, doanh nhân đến từ Tanzania, tại Chợ thương mại quốc tế Nghĩa Ô |
Từ “công xưởng của thế giới” đến chiến lược mở rộng toàn cầu
Khi Trung Quốc gia nhập Tổ chức Thương mại Thế giới (WTO) vào năm 2001, quốc gia này nhanh chóng trở thành “nhà máy của Mỹ”. Hàng hóa giá rẻ từ Quảng Đông, Thâm Quyến hay Thượng Hải tràn ngập thị trường Mỹ, nhưng đi kèm là hàng triệu việc làm trong ngành sản xuất Mỹ biến mất. Các nhà kinh tế gọi đây là “Cú sốc Trung Quốc” – thời kỳ mà Washington đánh giá thấp sức mạnh công nghiệp và quy mô cạnh tranh của Bắc Kinh.
Hai thập kỷ sau, Mỹ bắt đầu tìm cách đảo ngược tình thế. Chính quyền Tổng thống Donald Trump đã áp đặt hàng loạt biện pháp thuế quan nhằm ngăn hàng Trung Quốc xâm nhập thị trường Mỹ. Mục tiêu là đưa việc làm sản xuất trở lại “quê nhà”. Nhưng kết quả lại trái ngược: thay vì giảm tốc, xuất khẩu của Trung Quốc không ngừng tăng, chỉ khác ở chỗ người mua không còn chủ yếu là người Mỹ, mà là phần còn lại của thế giới.
Sự thay đổi cán cân thương mại tại Đông Nam Á
Câu hỏi lớn được đặt ra: Liệu Trung Quốc đang tạo nên một “cú sốc toàn cầu” mới? Hành trình tìm câu trả lời đưa phóng viên đến nhiều quốc gia Đông Nam Á – khu vực chịu ảnh hưởng trực tiếp nhất từ làn sóng hàng hóa Trung Quốc.
Tại Indonesia, một chuyên gia kinh tế cho biết việc hạ thấp hàng rào thương mại với Trung Quốc khiến ngành dệt may nội địa sụp đổ, khi thị trường tràn ngập hàng giá rẻ. Ở Malaysia, ngành sản xuất tấm pin năng lượng mặt trời non trẻ cũng chịu chung số phận. Ngược lại, Việt Nam lại đang hưởng lợi khi dòng thương mại song phương giúp nhiều doanh nghiệp tăng trưởng nhanh chóng.
Trung Quốc không ép buộc các nước mua hàng hóa, nhưng lại tận dụng các hiệp định thương mại tự do (FTA) để mở rộng ảnh hưởng. Hiện Bắc Kinh ký hơn hai chục FTA, chủ yếu với các quốc gia đang phát triển – nơi vốn ít được Mỹ đầu tư. Kèm theo các hiệp định này là nguồn vốn hạ tầng và tạo việc làm địa phương, tuy nhiên cán cân thương mại thường nghiêng hẳn về phía Trung Quốc. Ở nhiều nền kinh tế, hàng Trung Quốc chiếm tỷ trọng áp đảo trong tổng nhập khẩu, khiến sự phụ thuộc ngày càng lớn.
Một nhà kinh tế Indonesia thừa nhận: “Sự đóng góp của Trung Quốc vào nền kinh tế chúng tôi là rất, rất lớn.”
Yiwu – thủ phủ thương mại sỉ của thế giới
Để tìm hiểu ai đang mua khối lượng hàng hóa khổng lồ ấy, phóng viên đã đến thành phố Nghĩa Ô (Yiwu) – trung tâm bán buôn lớn nhất thế giới, nơi hàng triệu mặt hàng được chuyển đi khắp châu Phi, Nam Mỹ và Trung Đông. Trong một trong sáu trung tâm thương mại quốc tế của thành phố, ông đã gặp hàng trăm thương nhân nước ngoài đến mua hàng tận gốc.
Một trong số họ là Rhoda Nghelembi, nữ doanh nhân 26 tuổi đến từ Tanzania. Câu chuyện của cô đã phác họa sinh động cách hàng Trung Quốc len lỏi vào các thị trường mới nổi và tạo nên thế hệ doanh nhân toàn cầu mới.
Doanh nhân trẻ châu Phi và hành trình tìm cơ hội
Nghelembi khởi nghiệp vài năm trước tại Dar es Salaam, bắt đầu bằng việc bán đồ gia dụng và dụng cụ nhà bếp. Ban đầu, cô mua hàng thông qua các trung gian nội địa, nhưng khi phát hiện nguồn gốc hàng hóa đều từ Trung Quốc, cô quyết định tự mình bay sang Trung Quốc để tìm hiểu. Cuộc gặp gỡ diễn ra trong chuyến đi thứ bảy của cô – bằng chứng cho thấy việc nhập hàng trực tiếp đã trở thành hoạt động kinh doanh thường xuyên.
Doanh nghiệp của cô – mang tên Msukuma – chuyên kinh doanh túi xách, quần áo và trang sức, phục vụ khách hàng tại Tanzania và các quốc gia láng giềng như Kenya, Uganda, Congo. Cô chia sẻ: “Trung Quốc là trung tâm của mọi thứ.”
Từ khách hàng đến trung gian và người sáng tạo nội dung
Khi được hỏi điều gì khiến cô ngạc nhiên trong lần đầu đến Trung Quốc, Nghelembi bật cười: “Phần trăm lợi nhuận mà các trung gian cộng thêm thật khổng lồ. Tôi không thể tin nổi.”
Nhờ mua hàng tận gốc, lợi nhuận của cô tăng mạnh. Giờ đây, ngoài việc bán cho khách lẻ, cô còn nhận đơn hàng hộ cho người khác, trở thành “trung gian của các trung gian”. Thậm chí, cô còn quảng bá sản phẩm thông qua TikTok, nhận đơn đặt hàng từ nhiều quốc gia châu Phi khác. “Người từ Kenya, Uganda, Congo nhắn tin cho tôi: ‘Chúng tôi cần món này, món kia’. Tôi mua và gửi về cho họ,” cô kể.
Với doanh thu tăng đều, Nghelembi khẳng định: “Tôi có thể mua bất cứ thứ gì mình muốn. Mỗi ngày tôi đều có lợi nhuận.” Khi được hỏi về tương lai, cô không giấu tham vọng: “Tôi thấy mình sẽ rất thành công, sẽ trở nên giàu có nhờ Trung Quốc, vì ở đây có quá nhiều cơ hội.”
Cơ hội mới giữa cuộc chiến thương mại Mỹ – Trung
Cô gái trẻ cũng theo dõi sát cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc, và nhận ra chính căng thẳng ấy lại mở ra cơ hội mới cho các doanh nhân như cô. “Thị trường ở đây thay đổi mỗi ngày. Mỗi lần tôi đến, lại thấy những sản phẩm khác, mẫu mã khác,” cô nói.
Theo Nghelembi, sự khác biệt lớn nhất nằm ở nhu cầu tiêu dùng: người châu Phi chuộng hàng giá rẻ, trong khi người Mỹ ưu tiên chất lượng. Chính điều này khiến hàng Trung Quốc – vốn có khả năng tùy biến và sản xuất đa dạng – chiếm ưu thế vượt trội tại châu Phi.
shared via nytimes,
