“Thế kỷ Trung Quốc” đang đến gần, Mỹ có nguy cơ trở nên vô hình
28/05/25
Trong nhiều năm qua, giới chiến lược đã dự đoán về một “thế kỷ Trung Quốc” – thời đại mà Trung Quốc vượt mặt Mỹ, trở thành trung tâm quyền lực mới của thế giới. Theo nhiều dấu hiệu, thời điểm đó không còn ở tương lai xa mà đang diễn ra ngay trước mắt chúng ta. Các nhà sử học có thể sẽ xem những tháng đầu nhiệm kỳ hai của Tổng thống Donald Trump là bước ngoặt khi Trung Quốc chính thức vượt qua Mỹ.
Trong khi Bắc Kinh theo đuổi chiến lược dài hạn để chiếm lĩnh tương lai, thì Washington lại sa lầy vào các cuộc đối đầu ngắn hạn. Tổng thống Trump coi thỏa thuận thương mại với Trung Quốc là một chiến thắng, nhưng trên thực tế, Mỹ đang thua trong cuộc chiến tổng thể.
Chính sách của ông Trump được ví như một quả pháo hủy diệt những trụ cột quan trọng nhất của sức mạnh Mỹ: thuế quan khiến doanh nghiệp Mỹ mất lợi thế trong chuỗi cung ứng toàn cầu; ngân sách nghiên cứu bị cắt giảm; các trường đại học mất dần nhân tài; chương trình hỗ trợ công nghệ sạch và sản xuất bán dẫn bị thu hẹp; và “quyền lực mềm” của Mỹ đang suy yếu nghiêm trọng trên toàn cầu.
Hiện nay, Trung Quốc dẫn đầu thế giới về sản lượng trong nhiều ngành: thép, nhôm, đóng tàu, pin, năng lượng mặt trời, xe điện, tua-bin gió, drone, thiết bị 5G, điện tử tiêu dùng, dược phẩm và tàu cao tốc. Dự báo đến năm 2030, Trung Quốc sẽ chiếm 45% tổng sản lượng công nghiệp toàn cầu – gần một nửa thế giới.
Trung Quốc cũng đầu tư mạnh tay cho tương lai: tháng 3 vừa qua, họ công bố quỹ đầu tư mạo hiểm quốc gia trị giá 138 tỷ USD tập trung vào công nghệ tiên phong như điện toán lượng tử và robot. Ngân sách nghiên cứu công cũng được tăng cường đáng kể.
Khi startup DeepSeek ra mắt chatbot AI vào tháng 1, nhiều người Mỹ mới chợt nhận ra: Trung Quốc có thể cạnh tranh sòng phẳng trong lĩnh vực trí tuệ nhân tạo. Hay như BYD – hãng xe điện từng bị Elon Musk chế giễu – đã vượt Tesla trong doanh số toàn cầu năm ngoái, xây dựng thêm nhà máy trên toàn thế giới và đạt giá trị vốn hóa cao hơn cả Ford, GM và Volkswagen cộng lại vào tháng 3.
Trong dược phẩm, đặc biệt là điều trị ung thư, Trung Quốc đang nổi lên là trung tâm khám phá toàn cầu. Năm 2023, họ lắp đặt nhiều robot công nghiệp hơn toàn thế giới cộng lại. Dù từng yếu về bán dẫn, Trung Quốc đang xây dựng chuỗi cung ứng nội địa với các đột phá gần đây của Huawei, tạo ra hiệu ứng “vòng lặp tăng trưởng” khi các ngành công nghệ bổ trợ nhau cùng phát triển. Trong khi đó, ông Trump vẫn chỉ nhìn thấy Trung Quốc như một “nhà máy đồ chơi rẻ tiền”.
Ông cho rằng người Mỹ có thể sống tốt mà không cần nhập hàng Trung Quốc, chỉ cần mua ít búp bê hơn cho con. Đó là một cách nhìn đã lỗi thời và không còn đúng với thực tế. Trung Quốc không hề từ bỏ mô hình kinh tế nhà nước – trái lại, họ đang nhân đôi quyết tâm, vận hành mô hình kiểu “Dự án Manhattan” để dẫn đầu công nghệ cao.
Trung Quốc có những thách thức lớn: bất động sản trì trệ, dân số già, lực lượng lao động co hẹp. Nhưng nhiều lần bị dự đoán “đã tới đỉnh”, Trung Quốc vẫn tiếp tục tiến lên – nhờ vào một hệ thống nhà nước có thể điều chỉnh chính sách và phân bổ nguồn lực hiệu quả cho mục tiêu dài hạn.
Nếu xu hướng không thay đổi, Trung Quốc sẽ thống lĩnh hoàn toàn ngành sản xuất công nghệ cao: từ xe hơi, chip bán dẫn đến máy MRI và máy bay thương mại. Cuộc đua AI sẽ không còn là Mỹ – Trung, mà là giữa các “siêu đô thị công nghệ” của Trung Quốc như Thâm Quyến và Hàng Châu.
shared via nytimes,
