Trung Quốc gây cú sốc xuất khẩu mới trên toàn cầu
19/06/25
 |
| Một nhà ga vận chuyển ở Trùng Khánh, Trung Quốc |
Khi các mức thuế của Tổng thống Trump làm chặn đường vào thị trường Mỹ, hàng hóa Trung Quốc đang ồ ạt tràn sang Đông Nam Á, châu Âu và Mỹ Latinh.
Hai thập kỷ trước, Trung Quốc khiến Mỹ choáng váng bởi khả năng sản xuất và xuất khẩu nhanh chóng, giá rẻ với quy mô chưa từng có. Làn sóng hàng hóa đổ bộ này đã làm thay đổi cấu trúc kinh tế và chính trị của nước Mỹ. Ngày nay, một “cú sốc Trung Quốc” mới đang lan rộng khắp toàn cầu từ Indonesia đến Đức, từ Brazil đến các thị trường mới nổi.
Khi các mức thuế của Tổng thống Trump bắt đầu đẩy Trung Quốc ra khỏi thị trường Mỹ - thị trường xuất khẩu lớn nhất của họ, các nhà máy Trung Quốc đang tăng tốc xuất khẩu đồ chơi, ô tô và giày dép sang các thị trường khác với tốc độ đang tái định hình lại kinh tế và cục diện địa chính trị toàn cầu.
Tính đến thời điểm hiện tại trong năm nay, thặng dư thương mại của Trung Quốc với thế giới đã đạt gần 500 tỷ USD, tăng hơn 40% so với cùng kỳ năm ngoái.
Khi hai siêu cường lao vào một cuộc đối đầu thương mại quyết liệt, phần còn lại của thế giới đang gồng mình trước một cú sốc Trung Quốc thậm chí còn lớn hơn.
“Trung Quốc có quá nhiều hàng hóa cần phải xuất khẩu. Dù Mỹ có áp thuế hay không, gần như không thể ngăn cản sự dịch chuyển dòng hàng hóa này,” Leah Fahy, chuyên gia kinh tế Trung Quốc tại Capital Economics.
Làn sóng xuất khẩu mới của Trung Quốc là kết quả trực tiếp từ chính sách của chính phủ và sự giảm tốc của nền kinh tế nội địa. Để xoa dịu tác động của khủng hoảng bất động sản vốn đã làm bốc hơi khối tài sản của hàng triệu hộ gia đình Bắc Kinh trong vài năm qua đã bơm tiền mạnh tay vào các lĩnh vực sản xuất, khiến năng lực sản xuất vượt xa nhu cầu trong nước.
Theo phân tích của chuyên gia Fahy, thị phần toàn cầu của Trung Quốc trong hầu hết các mặt hàng đều đang tăng mạnh. Xu hướng này dự kiến sẽ tiếp tục, bởi Bắc Kinh gần như không có dấu hiệu từ bỏ chính sách tăng trưởng dựa vào xuất khẩu.
Bằng cách chuyển hướng hàng hóa sang Đông Nam Á, Mỹ Latinh và châu Âu, Trung Quốc đã phần nào bù đắp cú sốc sụt giảm đơn hàng từ Mỹ. Tuy nhiên, điều này lại đẩy Trung Quốc vào thế đối đầu với các đối tác thương mại vốn đang chịu áp lực từ chính Washington.
Ông Trump hiện đang đe dọa sẽ áp thuế cao đối với chính những nước đang bị ngập lụt bởi hàng hóa Trung Quốc như Việt Nam, Campuchia và Indonesia. Các mức thuế này hiện đang tạm hoãn để đàm phán. Một số nước hưởng lợi khi các tập đoàn nước ngoài nhanh chóng chuyển dây chuyền sản xuất ra khỏi Trung Quốc. Một số nước khác thậm chí đã tái xuất hàng Trung Quốc sang Mỹ. Tuy nhiên, nếu không thể đàm phán để giảm thuế, các doanh nghiệp nội địa ở Đông Nam Á có thể sẽ bị “nghiền nát” bởi hàng Trung Quốc giá rẻ.
Dù ông Trump có đang gây chấn động chuỗi cung ứng bằng các mức thuế chưa từng có trong cả thế kỷ, thì đợt dịch chuyển lớn trong xuất khẩu của Trung Quốc đã bắt đầu từ trước khi ông nhậm chức.
Khủng hoảng bất động sản tại Trung Quốc tình trạng thừa cung nhà ở, giá giảm sâu và hàng loạt công ty vỡ nợ bắt đầu tác động mạnh đến nền kinh tế từ năm 2021. Ngay lập tức, các nhà hoạch định chính sách đã chuyển luồng tín dụng giá rẻ từ các nhà phát triển bất động sản sang các ngành xuất khẩu và sản xuất. Điều này giúp bù đắp cho sự sụp đổ trong xây dựng, lĩnh vực từng chiếm tới 1/3 tăng trưởng GDP. Với Bắc Kinh, đây là một công thức đã quen: bơm tiền để giải quyết vấn đề.
“Họ thường đầu tư vượt mức để đạt được quy mô trước, sau đó nhờ vào chính sách hỗ trợ từ chính phủ. Chính điều này đã dẫn đến vấn đề chúng ta đang chứng kiến ngày hôm nay,” Tommy Wu, chuyên gia kinh tế tại Commerzbank.
Từ năm 2015, Trung Quốc đã triển khai chính sách công nghiệp nội địa mang tên “Made in China 2025”, với mục tiêu chuyển sang sản xuất các mặt hàng công nghệ cao như chip máy tính và ô tô điện. Chính sáng kiến này đã khiến Mỹ và châu Âu tăng thuế lên ô tô điện, pin mặt trời và các sản phẩm công nghệ cao khác.
Nhưng kể từ khi thị trường bất động sản sụp đổ, tham vọng sản xuất của Trung Quốc còn tiến xa hơn. Dù đẩy mạnh sản phẩm công nghệ, các nhà sản xuất Trung Quốc cũng quay lại sản xuất hàng tiêu dùng giá rẻ, đúng thứ mà họ từng thống trị toàn cầu cách đây 20 năm. Trung Quốc đã viết lại "sách giáo khoa kinh tế", khiến các nhà kinh tế học bối rối.
“Trung Quốc không phát triển theo cách mà lý thuyết kinh tế truyền thống dự đoán. Giờ đây, chúng ta đang đối mặt với một mô hình hoàn toàn mới,” Priyanka Kishore, chuyên gia kinh tế tại Singapore.
“Đây là một thách thức lớn vì nó làm gia tăng áp lực lên phần còn lại của thế giới,” bà Kishore nhận định. Khi thuế quan đang làm tái cấu trúc lại dòng thương mại và chuỗi cung ứng, tác động kinh tế đang dần hiện rõ.
Tại Đức, nhập khẩu hàng hóa từ Trung Quốc trong tháng 5 tăng 20% so với cùng kỳ năm trước. Các doanh nghiệp, đặc biệt là ngành ô tô, đang bày tỏ lo ngại với ông Wu từ Commerzbank.
Trong khi nhu cầu tiêu dùng trong nước sụt giảm, các nhà sản xuất ô tô điện Trung Quốc vẫn tăng sản lượng thêm 45% trong năm nay. Theo Hiệp hội Các nhà sản xuất ô tô Trung Quốc, xuất khẩu xe điện đã tăng 64,6% từ đầu năm đến nay.
Tại những quốc gia đang bị làn sóng hàng hóa Trung Quốc tràn vào, ngành sản xuất nội địa đang suy yếu, dẫn đến mất việc và phá sản hàng loạt.
Tại Indonesia, các nhà máy dệt may đóng cửa vì không thể cạnh tranh với quần áo Trung Quốc rẻ hơn. Theo ông Redma Gita Wirawasta, Chủ tịch Hiệp hội Các nhà sản xuất sợi và sợi filament Indonesia, khoảng 250.000 lao động ngành may mặc đã mất việc trong năm 2023 và 2024. Các nhà sản xuất linh kiện ô tô tại Thái Lan đã buộc phải đóng cửa vì xe điện Trung Quốc. Tại Brazil, các hãng xe đang kêu gọi chính phủ mở điều tra chống bán phá giá đối với ô tô Trung Quốc.
Theo bà Sonal Varma, chuyên gia kinh tế trưởng khu vực châu Á (trừ Nhật Bản) của ngân hàng Nomura, hầu hết các nước hiện chỉ có hai lựa chọn:
- Không làm gì cả và chấp nhận để ngành sản xuất trong nước bị “rút ruột”.
- Tăng thuế và áp dụng các biện pháp bảo hộ có chọn lọc, giống như cách Mỹ đã làm với Trung Quốc.
Cả hai lựa chọn đều mang lại rủi ro hoặc khiến Trung Quốc phản ứng vì dùng thương mại và đầu tư như đòn bẩy ngoại giao, hoặc chọc giận Mỹ.
“Chuỗi cung ứng toàn cầu đang bị chia cắt theo đường lối địa chính trị,” bà Varma cảnh báo.
“Giờ đây, các quốc gia buộc phải đối mặt với câu hỏi khó: nên đứng về phía ai?”
shared via nytimes,
