Chính phủ Trung Quốc thiếu tiền khi đối mặt với thách thức từ Trump
22/04/25
 |
| Một nhà máy sản xuất vật liệu nền nhôm tại Binzhou, Trung Quốc. Bắc Kinh có ít tiền hơn để giúp các nhà xuất khẩu Trung Quốc đang phải đối mặt với thuế quan, hoặc giúp người tiêu dùng vượt qua suy thoái kinh tế và sụp đổ thị trường nhà ở. Ảnh: Agence France-Presse — Getty Images |
Trong bản ngân sách mới nhất, Trung Quốc đã ghi nhận một thực trạng đáng lo ngại: thu ngân sách từ thuế đang giảm mạnh. Điều này khiến chính phủ trung ương thiếu nguồn lực để xử lý các vấn đề kinh tế nghiêm trọng như khủng hoảng bất động sản và nợ công địa phương đang cận kề vỡ nợ.
Đặc biệt, trong bối cảnh Tổng thống Trump áp đặt thuế suất 20% lên hàng hóa Trung Quốc và đe dọa tăng thêm, Bắc Kinh đang gặp khó khăn hơn bao giờ hết để hỗ trợ các ngành xuất khẩu – vốn là động lực tăng trưởng chủ lực.
Bức tranh thu ngân sách xấu đi
- Thu ngân sách từ thuế năm 2023 giảm 3,4%, trong khi GDP (theo thống kê chính thức) tăng 5% trước khi điều chỉnh lạm phát.
- Trong hai thập kỷ gần đây, chỉ có hai lần doanh thu thuế của Trung Quốc sụt giảm, đều do phong tỏa vì Covid-19 vào năm 2020 và phong tỏa Thượng Hải năm 2022.
Nguyên nhân chính là giảm phát: giá cả sụt giảm khiến doanh thu từ thuế giảm, trong khi áp lực trả nợ đối với doanh nghiệp và chính phủ tăng cao.
Sự thay đổi lớn trong cấu trúc tài chính
- Fitch Ratings ước tính tổng doanh thu ngân sách (bao gồm thuế và bán đất) từ chính phủ trung ương và địa phương chiếm 29% GDP năm 2018. Đến 2025, con số này dự kiến chỉ còn 21,1% GDP.
- Nếu doanh thu vẫn giữ được tỷ lệ như trước, Trung Quốc sẽ có thêm 1.500 tỷ USD để chi tiêu trong năm 2025.
Trước áp lực, Trung Quốc đã quyết định nâng mục tiêu thâm hụt ngân sách chính thức lên 4% GDP năm 2025, lần đầu tiên vượt xa mức 3% từ sau khủng hoảng tài chính 2009. Tuy nhiên, các nhà phân tích cho rằng thâm hụt thực tế còn lớn hơn, khoảng 9% GDP, nếu không tính các khoản vay dài hạn được "hạch toán" như thu ngân sách.
Các nguồn thu chính đồng loạt giảm
- Thuế giá trị gia tăng (VAT) – nguồn thu lớn nhất – giảm 7,9% so với kỳ vọng.
- Thuế thu nhập cá nhân thu được thấp hơn 7,5% so với dự báo, do tiền lương sụt giảm và thất nghiệp tăng mạnh nửa cuối năm 2023.
- Thuế nhập khẩu cũng giảm 9,2%, do người tiêu dùng thắt chặt chi tiêu sau khi mất phần lớn tài sản vì khủng hoảng bất động sản.
Đáng lưu ý, Trung Quốc vẫn từ chối dùng từ "giảm phát" trong tài liệu chính thức, thay vào đó mô tả bằng cụm từ "giá sản xuất thấp hơn kỳ vọng". Thực tế, chỉ số giá sản xuất năm ngoái giảm 2,3%.
Giới hạn trong chính sách tài khóa
Mặc dù đã nhiều lần tuyên bố sẽ hỗ trợ tiêu dùng nội địa – như tăng lương hưu, trợ cấp y tế, phát phiếu ăn uống – nhưng chính phủ mới chi thêm rất ít tiền. Một lý do lớn là Chủ tịch Tập Cận Bình từ lâu đã phản đối "chủ nghĩa phúc lợi thái quá", cảnh báo rằng nó sẽ tạo ra "bẫy lười biếng".
Tuy nhiên, một lý do sâu xa khác đang bộc lộ: chính phủ thực sự thiếu tiền.
Khủng hoảng tài chính địa phương lan rộng
Chính quyền địa phương – chiếm phần lớn chi tiêu cho an sinh xã hội như lương hưu và y tế – đang lao đao vì nguồn thu từ bán đất giảm mạnh kể từ khi thị trường bất động sản sụp đổ năm 2021.
Trước đây, bán đất chiếm tới 80% nguồn thu địa phương. Nay, với nhu cầu mua căn hộ lao dốc và hàng loạt nhà phát triển bất động sản phá sản, dòng tiền này gần như cạn kiệt.
Chính phủ trung ương đã bán thêm trái phiếu để giải cứu các địa phương yếu kém, nhưng nguồn lực cũng có hạn, và chỉ hỗ trợ rất khiêm tốn.
Triển vọng tương lai ảm đạm
Trong khi các nước phương Tây tận dụng tốt nguồn thu từ thuế lãi đầu tư, thuế thừa kế và thuế bất động sản, thì Trung Quốc hầu như không đánh thuế vào các lĩnh vực này.
- Thuế thừa kế và thuế đầu tư bị phản đối mạnh trong dư luận.
- Áp thuế bất động sản sẽ càng làm suy yếu thêm thị trường nhà ở vốn đang mong manh.
Jia Kang, cựu Giám đốc nghiên cứu Bộ Tài chính Trung Quốc, nhận định: "Trung Quốc rất khó tăng thêm thuế vào lúc này", đồng thời bác bỏ khả năng thất thu thuế do gian lận, bởi hệ thống giám sát hiện đã rất chặt chẽ.
shared via nytimes,
