Ngành pin Mỹ trước nguy cơ “bốc hơi” dưới thời Trump?
31/07/25
 |
| Ảnh: Sebastian Kahnert |
Từng bùng nổ mạnh mẽ dưới thời Biden nhờ đột phá công nghệ và ưu đãi thuế lớn chưa từng có, ngành công nghiệp pin của Mỹ giờ đây đang chững lại rõ rệt trước làn sóng chính sách đối đầu năng lượng tái tạo của chính quyền Trump.
Từ thăng hoa đến ngập ngừng
Dưới thời chính quyền Joe Biden, ngành pin Mỹ đã chứng kiến giai đoạn tăng trưởng ngoạn mục. Nhờ tiến bộ công nghệ liên tục và các gói ưu đãi khổng lồ từ Đạo luật Giảm Lạm phát (IRA), hàng loạt nhà máy được khởi công trên khắp nước Mỹ, trong khi số lượng hệ thống pin quy mô lưới điện tăng gần gấp bốn lần từ năm 2021–2024. Đáng chú ý, trong một giai đoạn ngắn của năm 2024, đầu tư vào pin tại Mỹ còn vượt cả Trung Quốc – quốc gia lâu nay luôn chiếm thế thượng phong.
Tuy nhiên, triển vọng tươi sáng đó đang bị phủ bóng đen. Sau khi dự luật "One Big Beautiful Bill Act" (OBBBA) được ký ban hành dưới thời Trump, hàng loạt ngành năng lượng tái tạo như điện mặt trời, điện gió và xe điện đều bị cắt giảm ưu đãi, kéo theo nhu cầu sử dụng pin sụt giảm. Thêm vào đó, cuộc chiến thương mại “liều lĩnh” do chính quyền mới phát động đang làm chậm lại các dòng vốn đầu tư.
Pin "sống sót" nhưng chưa chắc sống khỏe
Điểm sáng duy nhất là ưu đãi thuế 45X dành riêng cho ngành pin vẫn còn hiệu lực đến năm 2034 – có lẽ vì pin không bị gán mác “thức tỉnh chính trị” như các công nghệ khác. Mặc dù vậy, các quy định mới trong OBBBA cũng thắt chặt đáng kể nguồn linh kiện nhập khẩu từ các “thực thể nước ngoài bị cấm” – điều vẫn đang chờ Bộ Tài chính Mỹ hướng dẫn chi tiết.
Trong bối cảnh đó, đổi mới công nghệ đang trở thành yếu tố sống còn. Theo các chuyên gia Kostantsa Rangelova và Dave Jones, được phỏng vấn trên podcast Volts, ngành công nghiệp pin toàn cầu đã đạt tiến bộ vượt bậc: chỉ trong vòng một năm (2023–2024), giá pin giảm 40%, trong khi hiệu suất lưu trữ của pin dạng container gần như tăng gấp đôi.
Công nghệ pin container hóa là bước nhảy vọt: nếu trước đây các hệ thống lưu trữ phải lắp đặt bộ nghịch lưu và bộ điều khiển tại chỗ, thì nay tất cả đều được tích hợp sẵn, giúp giảm đáng kể chi phí và thời gian triển khai. Thêm vào đó, pin hiện đại chủ yếu sử dụng lithium sắt photphat thay vì cobalt hoặc nickel, không chỉ an toàn hơn, mà còn giảm phụ thuộc vào các mỏ khoáng sản ở những quốc gia bất ổn. Ở Trung Quốc, pin natri-ion hứa hẹn còn rẻ hơn nữa đã bắt đầu được triển khai.
Pin có thể cứu ngành điện mặt trời?
Khi điện mặt trời bị chính quyền Trump “cắt gân”, vai trò cấp bách nhất của pin là tối ưu hóa hệ thống phát điện hiện có. Các nhà máy “peaker” – thường chỉ hoạt động vào giờ cao điểm – có thể vận hành ổn định để nạp pin khi nhu cầu thấp, từ đó tăng sản lượng tổng thể.
Tuy nhiên, ứng dụng quan trọng nhất của pin vẫn là cân bằng độ bất ổn của điện mặt trời, đặc biệt khi được kết hợp với công suất dự phòng. Theo Brian Potter (Construction Physics), California hoàn toàn có thể đạt 95% điện mặt trời với 16 giờ lưu trữ và 8 gigawatt phát điện bổ sung. Giá pin giảm nhanh đến mức lượng dự phòng cần thiết ngày càng ít.
Rangelova và Jones ước tính: nếu dùng kết hợp pin và điện mặt trời, Las Vegas có thể đáp ứng 97% nhu cầu điện với chi phí 104 USD/MWh, rẻ hơn điện than hoặc điện hạt nhân và tiến gần tới điện khí – một bước nhảy lớn so với 132 USD/MWh năm 2023. Chỉ cần 60% điện mặt trời–pin, chi phí còn giảm xuống 60 USD/MWh.
Hấp dẫn ngay cả khi không còn trợ cấp
Những con số trên là giá trung bình toàn cầu, chưa tính đến chi phí địa phương, nhưng xu hướng giảm giá mạnh mẽ – tới 22% chỉ trong một năm – đang khiến pin trở thành lựa chọn khó có thể làm ngơ cho các doanh nghiệp điện lực, đặc biệt khi nhu cầu tiêu thụ điện đang tăng nhanh.
Trong khi đó, ngành điện khí đang gặp khủng hoảng: thiết bị tua-bin bị đặt kín lịch 5–7 năm, chi phí xây dựng nhà máy tăng gấp ba lần kể từ năm 2022, và giá khí đốt biến động mạnh do nhiều cảng LNG mới được xây dựng phục vụ xuất khẩu.
Trở ngại lớn là hàng đợi kết nối lưới điện với gần 40.000 dự án chờ duyệt, phần lớn là điện mặt trời, gió và pin. Tuy nhiên, điều này cũng mở ra cơ hội cho các hệ thống độc lập (off-grid). Ví dụ: trung tâm dữ liệu có thể đặt cạnh các trang trại điện mặt trời tích hợp pin. Phân tích năm 2024 cho thấy, một trung tâm dữ liệu chạy 90% điện mặt trời tại vùng Tây Nam có thể hoạt động với chi phí 109 USD/MWh – cao hơn điện khí, nhưng rẻ hơn 130 USD/MWh mà Microsoft phải trả để khởi động lại nhà máy hạt nhân Three Mile Island. Quan trọng hơn, việc không cần chờ kết nối lưới giúp khởi công cực kỳ nhanh, rất phù hợp với nhịp độ của ngành công nghệ.
Thế khó chính trị
Tuy nhiên, tất cả vẫn phụ thuộc vào cách chính quyền Trump diễn giải và thực thi OBBBA. Như nhà báo David Dayen cảnh báo, Trump từng tuyên bố sẽ siết chặt tối đa các dự án điện mặt trời và gió bằng rào cản thủ tục. Nếu pin cũng bị kéo vào “cuộc chiến hành chính”, đặc biệt trong bối cảnh Trung Quốc là trung tâm chuỗi cung ứng pin toàn cầu, thì ngành pin Mỹ cũng không thoát khỏi “lưỡi hái tử thần.”
Như thường lệ, nước Mỹ lại phải chờ đợi xem vị “vua điên” này sẽ phá hỏng điều gì tiếp theo.
shared via the american prospect,
