Thị trấn "phát điên" vì tiền mã hóa San Pedro
21/05/25
 |
| Lilí Berardi, nhà xuất bản La Opinión, tại văn phòng xuất bản ở San Pedro |
San Pedro, một thị trấn bên sông Paraná với khoảng 70.000 dân, từng được biết đến bởi những vườn cam và một nhà máy giấy. Tuy nhiên, trong một quốc gia đang chật vật với lạm phát phi mã (tỷ lệ hằng năm từng đạt 211% hai năm trước, hiện còn 67% so với 2.8% ở Mỹ), cơ hội kiếm tiền trở nên khan hiếm. Chính trong bối cảnh đó, một sàn giao dịch tiền mã hóa mang tên RainbowEx đã xuất hiện và nhanh chóng lan truyền như một tia hy vọng.
Mọi chuyện bắt đầu từ một bữa tiệc nướng vào tháng 5 năm ngoái, khi phóng viên Rafael Flaiman của tờ báo địa phương La Opinión, chú ý đến chiếc áo blazer mới của một người bạn. Người bạn này hãnh diện khoe rằng đó là nhờ "La China" – một nhân vật bí ẩn chỉ xuất hiện trên kênh Telegram của RainbowEx. "La China" là một bức ảnh của một phụ nữ châu Á trẻ tuổi, hằng đêm vào khoảng 9 giờ tối, cô ta sẽ hướng dẫn mọi người mua và bán các loại memecoin ít tên tuổi. Điều phi lý là, những giao dịch này luôn mang lại lợi nhuận, khiến người dân San Pedro bắt đầu chi tiêu mạnh tay vào xe hơi, xe máy, TV và sửa sang nhà cửa.
Đối với nhiều người dân San Pedro, RainbowEx không chỉ là một cách để kiếm tiền, mà còn là nền tảng cho một "nền kinh tế thay thế", tạo ra lợi nhuận "vô hình" và không bị đánh thuế, mang lại sự ổn định kinh tế mà chính phủ đã thất bại.
Tuy nhiên, giới tài chính cần đặc biệt lưu ý đến những dấu hiệu cảnh báo ngay từ đầu:
- Mô hình kim tự tháp: RainbowEx trả 20% lợi nhuận cho những người giới thiệu nhà đầu tư mới – một đặc điểm kinh điển của các mô hình Ponzi.
- Lợi nhuận phi lý: Sàn giao dịch này cam kết lợi nhuận lên tới 2% mỗi ngày, tương đương khoảng 137.000% một năm. Những con số này hoàn toàn phi thực tế và là cờ đỏ lớn nhất cho bất kỳ nhà đầu tư sành sỏi nào.
Bất chấp những nghi ngờ ban đầu từ Rafael Flaiman và Lilí Berardi, nhà xuất bản La Opinión, người dân San Pedro vẫn không ngừng đổ xô vào RainbowEx. Đến tháng 9 năm 2024, khoảng 16.000 người, gần 1/5 dân số thị trấn, đã đầu tư hàng chục triệu USD vào sàn giao dịch này. Đường phố trở nên vắng lặng vào 9 giờ tối khi mọi người chờ đợi "tips" mới nhất từ "La China".
Argentina từ lâu đã là "miền đất hứa" cho các vụ lừa đảo tài chính. Ngay cả Tổng thống Javier Milei cũng từng vướng vào lùm xùm khi quảng bá một memecoin sụp đổ, gây thiệt hại ước tính 250 triệu USD cho các nhà đầu tư nhỏ. San Pedro, một cộng đồng gắn kết và khao khát cơ hội, lại trở thành mục tiêu lý tưởng.
Trung tâm của RainbowEx được xác định là lực lượng lao động tại nhà máy giấy Papel Prensa. Một số người ở đây tự xưng là đại diện địa phương của Knight Consortium, một tổ chức được cho là có trụ sở tại Singapore và liên kết với RainbowEx. Knight Consortium đã tạo ra một vỏ bọc đáng tin cậy bằng cách tuyên bố sẽ sử dụng 5% lợi nhuận từ sàn giao dịch để tài trợ ngân hàng thực phẩm và đồng phục cho các đội bóng đá trẻ. Những biểu ngữ và cờ có logo của tổ chức này xuất hiện khắp nơi, truyền tải thông điệp rằng RainbowEx không chỉ là con đường làm giàu mà còn là một "hệ thống phúc lợi ngầm".
Carlos Rodriguez, một thanh tra phương tiện 66 tuổi, dù có nghi ngờ, cuối cùng cũng đầu tư 1.700 USD – một khoản tiền đáng kể đối với ông. "Mỗi ngày cháu trai tôi đều nói, ông thắng $13, ông thắng $15, ông thắng $17," ông kể. "Tôi sắp nghỉ hưu và tôi nghĩ, mình có thể kiếm được $1.500 một tháng với cái này." Việc tham gia RainbowEx rất dễ dàng: tải ứng dụng từ một trang web (không có trên các cửa hàng ứng dụng chính thức), sau đó đến các financiera (tổ chức cho vay tư nhân) để đổi peso sang Tether – một loại tiền mã hóa được neo giá vào USD.
Hiện tượng RainbowEx lớn đến mức không thể bị giới hạn trong thị trấn. Maximiliano Firtman, một nhà phát triển web kiêm nhà báo điều tra ở Buenos Aires, bắt đầu nhận được các cảnh báo. Ngày 15 tháng 9, ông đăng trên X: "Tôi được biết rằng ở San Pedro... một nửa thị trấn đang dính vào một mô hình Ponzi tuyên bố lợi nhuận 1.5% hằng ngày."
Mặc dù La Opinión ban đầu còn dè dặt, nhưng một sự kiện vào ngày 21 tháng 9 đã khiến họ không thể ngó lơ. Knight Consortium tổ chức một buổi gala hoành tráng tại khách sạn Emperador ở Buenos Aires, với sự tham dự của hàng trăm nhà đầu tư "La China", cùng vũ công tango và ban nhạc. Hai "giám đốc" mặc vest lịch lãm – Timothy Murphy (Giám đốc Marketing) và Jeremy Jones (Giám đốc Vận hành) – phát biểu và trao thưởng cho những người tuyển mộ nhiều nhất. Họ tạo dáng trước phông nền "Together we Knight, together we shine".
Firtman đã nghiên cứu video sự kiện và sử dụng phần mềm nhận diện khuôn mặt. Ông phát hiện ra rằng hai "giám đốc" này thực chất là các diễn viên Ba Lan: Filip Walcerz và Maurycy Lyczko.
Khám phá này dẫn đến một sự thật rúng động hơn: Khi phân tích mã của RainbowEx, Firtman nhận ra tất cả các giao dịch trên đó đều là giả mạo. Các hoạt động trao đổi Tether lấy memecoin hằng đêm chỉ là một màn trình diễn. Ngoài việc mua Tether, không có bất kỳ giao dịch tiền mã hóa thực sự nào diễn ra và không có lợi nhuận. Số dư tài khoản của người dùng tăng lên chỉ vì những người điều hành RainbowEx đang thao túng các con số. Đây hoàn toàn là một mô phỏng phức tạp, sống nhờ vào việc tuyển mộ nạn nhân mới để lấy tiền trả lợi nhuận ảo cho những người cũ. Giống như mọi mô hình Ponzi, nó đã được định sẵn là sụp đổ.
Vào ngày 1 tháng 10, Firtman công bố phát hiện của mình trên một chương trình phát thanh quốc gia. Ngày hôm sau, La Opinión đăng bài báo đầu tiên, và đến ngày 5 tháng 10, họ thẳng thừng gọi RainbowEx là một mô hình kim tự tháp. Hai ngày sau, Clarin, tờ báo lớn nhất Argentina, xuất bản bài của Firtman, tiết lộ danh tính thật của hai "giám đốc" Ba Lan.
 |
| San Pedro, Argentina |
Tin tức lan truyền nhanh chóng, đưa San Pedro trở thành tâm điểm chú ý của truyền thông cả nước. Đột nhiên, RainbowEx chặn tất cả các yêu cầu rút tiền. Tuần sau đó, "La China" thông báo sàn sẽ chuyển sang một trang web mới, Rainbow PRO, và yêu cầu người dùng gửi thêm 88 USD Tether để kích hoạt lại tài khoản. Khoảng 2.600 người đã trả khoản tiền chuộc này, tổng cộng hơn 220.000 USD, nhưng số tiền này cũng biến mất.
Khi các nhà đầu tư RainbowEx nhận ra rằng số tiền ban đầu và khoản lợi nhuận giả mạo của họ đã mất vĩnh viễn, cơn thịnh nộ của họ không hướng vào "La China" hay những kẻ chủ mưu. Họ đổ lỗi cho các phóng viên của La Opinión, những người đã vạch trần vụ việc. Ms. Berardi đã nhận được những lời đe dọa ẩn danh và cảnh báo trên mạng xã hội, thậm chí có người dọa giết cô.
Một tin tặc ẩn danh sau đó đã đăng lên dark web một cơ sở dữ liệu chứa hàng nghìn tên nhà đầu tư "La China" và sổ cái ghi lại số tiền họ đã bỏ vào và rút ra. La Opinión đã công bố thông tin này. Kết quả thật đáng kinh ngạc: Các thành viên Hội đồng thành phố, một lớp học trung học, và thậm chí cả cảnh sát trưởng cũng đã đầu tư. Một số người đã rút được 100.000 USD trở lên, nhưng phần lớn chịu tổn thất, trung bình khoảng 2.000 USD. Một số người mất toàn bộ tiền tiết kiệm cả đời.
Federico, một nhạc sĩ, dù sớm nhận ra RainbowEx là giả mạo (vì các giao dịch trên blockchain không di chuyển), nhưng vẫn bám víu vào hy vọng lợi nhuận ảo là thật. Anh đã mất hàng nghìn USD.
Ngày 19 tháng 12, văn phòng công tố San Pedro đã đột kích 22 địa điểm và bắt giữ 7 người, trong đó có Luis Pardo, người từng làm việc tại nhà máy giấy và đã rút hơn 200.000 USD. Pardo và hai cư dân khác vẫn đang bị giam giữ với cáo buộc lừa đảo. Khoảng 3.5 triệu USD Tether đã bị thu giữ, nhưng 46 triệu USD vẫn đang mất tích.
Người phụ nữ có hình ảnh được dùng làm "La China" lên tiếng từ Đài Loan, khẳng định ảnh của cô bị đánh cắp và cô không liên quan gì đến RainbowEx. Các diễn viên Ba Lan cũng khẳng định họ chỉ là những người được thuê đóng vai, không biết gì về vụ lừa đảo, nhận thù lao 1.500 USD bằng tiền mã hóa.
Mauro Eldritch, một chuyên gia an ninh mạng, tiết lộ RainbowEx chỉ là một trong ít nhất 200 phiên bản của một vụ lừa đảo tương tự, sử dụng một nền tảng phần mềm gần như giống hệt nhau, đã xuất hiện ở Châu Phi, Châu Âu, Châu Á và Bắc Mỹ. Ông ước tính nền tảng này được "gieo mầm" như một loại virus vào các cộng đồng, lợi dụng sự kết hợp giữa lòng tin và sự tuyệt vọng.
Ngày nay, San Pedro chia thành người thắng và người thua. Hàng nghìn bi kịch cá nhân đã diễn ra. Nhiều người phải xin lỗi bạn bè và người thân mà họ đã giới thiệu. Tuy nhiên, bài học vẫn chưa được rút ra hoàn toàn. Ms. Berardi kể lại một phụ nữ địa phương gần đây đã đầu tư vào một thứ gọi là CryptoMaster để cố gắng gỡ gạc số tiền đã mất từ RainbowEx.
CryptoMaster đã sụp đổ.
shared via nytimes,
