Elon Musk và cuộc trưng cầu về gói lương đắt đỏ nhất lịch sử Tesla
04/11/25
 |
| Nguồn: Mikayla Whitmore |
Cuộc bỏ phiếu mang tính định đoạt
Tuần này, các cổ đông của Tesla đưa ra quyết định liệu hãng xe điện có nên thưởng cho Elon Musk, giám đốc điều hành của công ty, gói cổ phiếu trị giá gần 1.000 tỷ USD nếu ông đạt được một loạt mục tiêu tưởng chừng bất khả thi. Tuy nhiên, giới đầu tư đang đặt câu hỏi: những mục tiêu ấy thực sự khó đến đâu?
Theo kế hoạch kéo dài 10 năm, nếu hoàn thành toàn bộ chỉ tiêu, Musk sẽ nắm quyền biểu quyết tương đương 29% cổ phần Tesla. Để đạt được điều đó, công ty phải triển khai một triệu robot hình người và nâng giá trị vốn hóa thị trường lên 8,5 nghìn tỷ USD, tăng gấp sáu lần so với mức 1,4 nghìn tỷ USD hiện tại.
Nghe có vẻ phi thực tế, nhưng kế hoạch này vẫn mở ra khả năng Hội đồng quản trị Tesla có thể trao cho Musk một phần cổ phiếu dù ông chưa đạt toàn bộ mục tiêu. Một số chuyên gia về quản trị doanh nghiệp cho rằng, với cơ cấu hội đồng bao gồm anh trai Musk và nhiều bạn bè, cộng sự thân thiết, việc xét thưởng có thể thiếu khách quan.
“Đây không phải là những người ra quyết định độc lập,” giáo sư Dorothy Lund tại Trường Luật Columbia nhận định, nhắc lại phán quyết của tòa án Delaware từng bác bỏ kế hoạch thưởng trước đó vì cho rằng nhiều thành viên hội đồng phụ thuộc tài chính hoặc có mối quan hệ cá nhân với Musk.
Cuộc chiến pháp lý và phản ứng của Tesla
Tesla chỉ trích quyết định của tòa, cho rằng điều đó đi ngược lại “ý chí của cổ đông” - những người đã hai lần thông qua kế hoạch lương thưởng trước đó với tỷ lệ áp đảo. Công ty hiện đang chờ Tòa án Tối cao Delaware xem xét đơn kháng cáo.
“Chúng tôi có một hội đồng rất năng động, rất độc lập. Thế giới bên ngoài chưa thực sự nhìn thấy điều đó,” bà Robyn Denholm, Chủ tịch Hội đồng quản trị Tesla, nói trong một cuộc phỏng vấn với The New York Times hồi tháng 9.
Phe ủng hộ Musk cho rằng hội đồng cần được linh hoạt trong việc trao thưởng vì thị trường và công nghệ luôn biến động. Họ tin Musk chỉ nhận cổ phiếu khi thực sự xứng đáng. “Tôi không coi đó là vấn đề lớn,” Andrew Rocco, chiến lược gia cổ phiếu tại Zacks Investment Research, nhận xét. “Musk thường đặt ra mục tiêu táo bạo và theo thời gian ông đều đạt được, thậm chí vượt xa chúng.”
Bà Denholm cũng khẳng định không có “đường thoát” nào trong phần quan trọng nhất của kế hoạch: tăng giá cổ phiếu Tesla 500%. “Giá trị thị trường là phán quyết thực của thị trường về giá trị thật - và không thể ‘đánh lừa’ bằng chiêu trò giá cả hay tăng trưởng ảo,” bà viết trong thư gửi cổ đông.
 |
| Đại lý Tesla ở Las Vegas |
Khi tiền bạc gắn liền quyền lực
Cuộc chiến giữa Musk và các nhà phê bình đang leo thang trước Đại hội cổ đông thường niên vào thứ Năm tới. Trận chiến này phản chiếu sự chia rẽ của chính trường Mỹ, khi các quỹ hưu trí bang Dân chủ như California và New York phản đối, còn các bang Cộng hòa như Florida ủng hộ gói thưởng. Thậm chí Giáo hoàng Leo XIV cũng lên tiếng, coi mức thưởng của Musk là biểu tượng của khoảng cách giàu nghèo ngày càng lớn: “Nếu đó là điều duy nhất còn được xem là có giá trị, thì chúng ta thực sự gặp rắc rối.”
Cả Musk lẫn phe phản đối đều đồng ý đây là cuộc chiến về quyền kiểm soát Tesla. Musk tuyên bố ông quan tâm đến quyền biểu quyết hơn là tiền bạc. Sau thuế, tỷ lệ sở hữu của ông sẽ khoảng 25%, không chiếm đa số nhưng đủ để khiến mọi quyết định trái ý ông gần như bất khả thi.
“Không quá lời khi nói kế hoạch này có thể làm sống lại thời đại của các ‘ông trùm’ công nghiệp với quyền lực tuyệt đối,” Brad Lander, kiểm soát viên thành phố New York, phát biểu trong một cuộc họp do SOC Investment Group, tổ chức liên quan đến các nghiệp đoàn lao động, tổ chức.
Theo hội đồng Tesla, kế hoạch này nhằm giữ chân và khích lệ Musk, người đang dẫn dắt công ty chuyển mình từ nhà sản xuất xe điện sang doanh nghiệp công nghệ robot và taxi tự lái.
Từ xe điện đến giấc mơ robot
Tesla nhấn mạnh vào thành tựu của Musk: hãng xe điện duy nhất tại Mỹ có lãi. Người ngưỡng mộ ông tin chỉ có Musk mới có thể hiện thực hóa tầm nhìn về “sự thịnh vượng bền vững”. Tuy vậy, các dự án như robot hình người hay xe tự lái vẫn chưa tạo ra doanh thu đáng kể, và thậm chí có thể mất nhiều năm mới có lợi nhuận. Nhiều nhà phân tích còn cho rằng lời hứa về robot chăm sóc trẻ em hoặc phẫu thuật là điều viển vông.
Trong cuộc họp với nhà đầu tư hồi tháng 10, Musk nói ông cần nắm quyền kiểm soát mạnh mẽ đối với “đội quân robot” mà Tesla đang xây dựng, vì “quyền kiểm soát Tesla có thể ảnh hưởng đến tương lai của nền văn minh.”
Theo John Paul MacDuffie, giáo sư quản trị tại Trường Wharton thuộc Đại học Pennsylvania, tầm nhìn về các sản phẩm tương lai là yếu tố chính giữ cho giá trị cổ phiếu Tesla cao ngất ngưởng, gấp hơn bốn lần Toyota, hãng xe lớn nhất thế giới. “Musk thuyết phục được một số nhà đầu tư tương lai thuộc về taxi tự lái,” ông nói, “nhưng tôi thì không tin.”
Các mục tiêu khổng lồ và rủi ro đi kèm
Để nhận toàn bộ gói thưởng chia làm 12 phần, Musk phải đạt các cột mốc như 10 triệu lượt đăng ký phần mềm lái xe tự động và tăng lợi nhuận EBITDA từ 17 tỷ lên 400 tỷ USD. “Ông ấy sẽ không nhận được bất cứ khoản nào nếu không đạt kết quả,” bà Denholm khẳng định.
Tuy nhiên, kế hoạch vẫn có điều khoản mở: Musk có thể nhận một phần cổ phiếu nếu không đạt mục tiêu vì thiên tai, chiến tranh, hoặc can thiệp của chính phủ. Theo báo cáo của công ty tư vấn Glass Lewis, điều này đồng nghĩa ông có thể nhận ít nhất ba phần thưởng đầu tiên mà không cần đạt bất kỳ cột mốc hoạt động nào - mỗi phần tương đương hàng chục tỷ USD cổ phiếu.
Cả Glass Lewis và ISS Stoxx, hai hãng tư vấn hàng đầu, đều khuyến nghị cổ đông bỏ phiếu phản đối. Musk đáp trả trong cuộc họp tháng trước, cáo buộc họ tiến hành “khủng bố doanh nghiệp”. Tesla phản bác, cho rằng “họ không thể phân biệt giữa đổi mới và rủi ro, giữa tham vọng và quản lý yếu kém.”
Chiến dịch vận động cổ đông khốc liệt
Để giành chiến thắng, hội đồng Tesla tạo hẳn một website quảng bá cho kế hoạch, đồng thời tung video trên mạng xã hội. Musk cũng đăng hơn 60 bài viết về cuộc bỏ phiếu trong vài tháng qua.
Theo giáo sư Ann Lipton tại Đại học Luật Colorado, mức độ vận động này phản ánh mong muốn thắng áp đảo của hội đồng để dập tắt chỉ trích. Bà cho rằng nếu gói lương nhận được ít hơn một nửa phiếu của cổ đông bên ngoài (không tính Musk), uy tín của Tesla có thể bị tổn hại - nhất là khi Musk có quyền bỏ phiếu toàn bộ cổ phần của mình tại Texas, nơi công ty đăng ký trụ sở mới sau khi thua kiện ở Delaware.
“Một phần hình tượng của Elon Musk dựa vào niềm tin ông luôn nhận được sự sùng kính của cổ đông Tesla,” bà Lipton nhận xét.
Hội đồng Tesla đáp lại sự quyết liệt của họ chỉ phản ánh tầm quan trọng lịch sử của cuộc bỏ phiếu này và nỗ lực tiếp cận các nhà đầu tư nhỏ lẻ, nhóm nắm giữ phần lớn cổ phần.
Những vấn đề khác trong kỳ họp cổ đông
Bên cạnh gói lương, các nhà đầu tư cũng sẽ bỏ phiếu cho đề xuất đầu tư vào công ty AI tư nhân xAI của Musk. Hội đồng chưa đưa ra quan điểm, song Musk công khai ủng hộ.
Một đề xuất khác đến từ Thomas DiNapoli, kiểm soát viên bang New York, yêu cầu Tesla bãi bỏ quy định hạn chế quyền khởi kiện của cổ đông. Sau khi chuyển trụ sở sang Texas, Tesla tận dụng luật địa phương để cấm cổ đông sở hữu dưới 3% cổ phần khởi kiện công ty, điều khiến hầu hết nhà đầu tư cá nhân không có tiếng nói.
Theo Tesla, quy định này giúp ngăn chặn các vụ kiện phiền phức từ những người “không đại diện cho số đông cổ đông”. Tuy nhiên, DiNapoli phản đối, cho rằng việc yêu cầu nhiều nhà đầu tư nhỏ liên kết để đạt ngưỡng 3% là phi thực tế, và kêu gọi mở quyền kiện cho mọi cổ đông. Quỹ hưu trí do ông quản lý hiện sở hữu khoảng 1,5 tỷ USD cổ phiếu Tesla.
Musk và bài toán “không thể thiếu”
Trong thư gửi cổ đông, Denholm cảnh báo nếu kế hoạch không được thông qua, Musk có thể rời vị trí điều hành. “Chúng ta có nguy cơ đánh mất thời gian, tài năng và tầm nhìn của ông ấy,” bà viết.
Đối với người ủng hộ, lời đe dọa đó chỉ là chiến thuật thương lượng quen thuộc của Musk. Nhưng với các chuyên gia như Randall Peterson, giáo sư tại Trường Kinh doanh London, sự phụ thuộc vào một cá nhân duy nhất là tín hiệu nguy hiểm. “Nghĩa trang đầy những người từng được cho là không thể thay thế,” ông nhận xét chua chát.
shared via nytimes,
