Hàng tỷ USD “bốc hơi”: vụ phá sản ít ai để ý khiến Phố Wall rúng động
13/10/25
 |
| Nguồn: Bloomberg |
Cú sụp đổ bất ngờ của First Brands
Khi hãng sản xuất phụ tùng ô tô First Brands nộp đơn phá sản vào cuối tháng trước, sự kiện này ban đầu dường như chẳng có gì đặc biệt với giới tài chính toàn cầu. Là nhà sản xuất tầm trung chuyên cung cấp bơm, bộ lọc và các linh kiện dưới nắp ca-pô, được bán tại AutoZone và Walmart, công ty này từng được xem là một câu chuyện tăng trưởng điển hình - cho đến khi mọi thứ đổ vỡ.
Giờ đây, First Brands trở thành tâm điểm trong cơn bão nghi ngờ và hỗn loạn của Phố Wall, nơi hàng loạt khoản vay, giao dịch tài chính phức tạp và những sai lệch kế toán bị phơi bày. Vụ việc không chỉ kéo theo thiệt hại hàng tỷ USD mà còn làm lộ ra những rủi ro tiềm ẩn trong thế giới tín dụng tư nhân (private credit) – lĩnh vực đang phát triển nhanh nhưng ít bị kiểm soát.
Theo hồ sơ nộp tại tòa án phá sản Texas và những người tham gia đàm phán, tổng thiệt hại dự kiến lên đến hàng tỷ USD Một đại diện của chủ nợ tiết lộ có tới 2,3 tỷ USD tài sản “đơn giản là biến mất”.
Mạng lưới ngân hàng và quỹ đầu tư toàn cầu bị cuốn vào
Những cái tên lớn trong giới tài chính quốc tế – Jefferies, ngân hàng đầu tư trụ sở tại New York; UBS, “gã khổng lồ” ngân hàng Thụy Sĩ; và BlackRock, tập đoàn quản lý tài sản lớn nhất thế giới – đều bị cuốn vào vụ sụp đổ này. Mỗi bên đang cố gắng vừa giảm thiệt hại vừa tìm lời giải thích vì sao lại bỏ sót các dấu hiệu cảnh báo sớm.
Các nhà đầu tư cho biết những tổn thất này phần lớn xuất phát từ sự phát triển quá nhanh của lĩnh vực private credit, nơi các quỹ tư nhân và nhà đầu tư tổ chức như quỹ hưu trí, quỹ tài trợ đại học đổ hàng nghìn tỷ USD vào các khoản vay doanh nghiệp. Khác với ngân hàng truyền thống, các tổ chức tín dụng tư nhân không chịu ràng buộc bởi quy định nghiêm ngặt, không cần báo cáo kết quả kinh doanh công khai và thường tự tin họ “hiểu rủi ro hơn ai hết”.
Từ thời chính quyền Trump, việc cho phép các quỹ hưu trí 401(k) đầu tư vào các quỹ vốn tư nhân – vốn là nguồn cấp tín dụng cho doanh nghiệp – khiến phạm vi rủi ro này mở rộng mạnh mẽ. Giờ đây, vụ phá sản First Brands đang trở thành lời cảnh tỉnh đúng lúc cho những ai từng hoài nghi rằng lĩnh vực này cần được giám sát kỹ hơn.
Câu chuyện thăng trầm của “ngôi sao” công nghiệp
Trước khi sụp đổ, First Brands được xem như một mô hình thành công. Thành lập bởi Patrick James, doanh nhân người Malaysia, công ty có trụ sở tại Cleveland này tăng trưởng chóng mặt trong thập kỷ qua thông qua việc thâu tóm 15 đối thủ, bao gồm các thương hiệu nổi tiếng như FRAM (bộ lọc gió, lọc dầu) và Autolite (bugi).
First Brands hiện có hơn 26.000 nhân viên và đạt doanh thu 5 tỷ USD trong năm ngoái. Sản phẩm của công ty xuất hiện tại hơn 5 châu lục, phần lớn bán trực tiếp đến người tiêu dùng, phần còn lại cung cấp cho các hãng xe lớn. Trong hồ sơ phá sản, những cái tên như Ford Motor Credit và General Motors Financial xuất hiện trong danh sách các chủ nợ, cho thấy mối quan hệ chặt chẽ giữa First Brands và các nhà sản xuất ô tô hàng đầu.
Tuy nhiên, để duy trì đà mở rộng, công ty đã vay mượn quá nhiều – cả theo hình thức công khai và các giao dịch “ngoài sổ sách”. Trên bảng cân đối kế toán, First Brands có khoảng 6 tỷ USD nợ xếp hạng “rác” (junk-rated debt), vay với lãi suất cao từ các tổ chức truyền thống. Việc này từng không gây lo ngại, cho đến khi Jefferies được thuê để hỗ trợ đàm phán lại điều khoản vay nhằm gia hạn thời gian trả nợ.
Trong quá trình đó, các chủ nợ bắt đầu yêu cầu minh bạch hơn về tình hình tài chính, và họ phát hiện khoản nợ “ngoài sổ sách” trị giá hàng tỷ USD – các khoản vay không được khai báo đầy đủ, được che giấu qua mạng lưới pháp nhân phức tạp cùng các cam kết chồng chéo giữa nhiều bên cho vay tư nhân, bao gồm cả những đơn vị có liên hệ trực tiếp với chính Jefferies.
Khi những hóa đơn biến thành “bẫy nợ”
Một trong những phát hiện gây sốc nhất liên quan đến các khoản vay dựa trên hóa đơn (invoice financing) – hình thức huy động vốn ngắn hạn, trong đó doanh nghiệp vay tiền từ ngân hàng hoặc quỹ và cam kết hoàn trả khi các nhà bán lẻ thanh toán đơn hàng.
Trên lý thuyết, đây là hình thức an toàn nếu bên mua trả đúng hạn. Nhưng trong trường hợp của First Brands, công ty thế chấp cùng một hóa đơn cho nhiều bên khác nhau, tức là ghi nhận trùng lặp dòng tiền kỳ vọng. Khi doanh số vẫn tăng, điều này ít bị để ý; nhưng khi dòng tiền thực tế sụt giảm, toàn bộ cấu trúc tài chính trở nên không bền vững.
Vì những khoản vay này được giữ “ngoài sổ sách”, các chủ nợ không hề biết mình cùng nắm quyền trên cùng một tài sản bảo đảm. Đến tháng trước, khi các cuộc đàm phán tái cấu trúc nợ thất bại, First Brands chính thức nộp đơn phá sản, với chưa đầy 30 triệu USD tiền mặt còn lại. Tài khoản được cho là chứa tài sản thế chấp cho các khoản vay cũng trống rỗng.
“Có rất nhiều điều chúng tôi hoàn toàn không biết,” luật sư đại diện cho một nhóm chủ nợ thừa nhận tại tòa, đồng thời gọi cấu trúc tài chính của First Brands là một ‘hộp đen’.
Cơn chấn động lan ra khắp Phố Wall
Phiên điều trần phá sản đầu tiên, tổ chức trực tuyến tại Houston, thu hút hơn 500 người tham dự, đến mức thẩm phán phải yêu cầu người nghe chia sẻ đường dây để hệ thống không quá tải. Mức độ quan tâm này cho thấy vụ việc có thể là điểm bùng phát cho cả hệ thống tín dụng tư nhân.
Luật sư đại diện cho công ty và nhà sáng lập Patrick James đổ lỗi cho nhiều yếu tố, trong đó có chính sách thuế quan của Tổng thống Trump, khiến chi phí nhập khẩu linh kiện tăng mạnh. Bà cũng phủ nhận hành vi sai phạm, cho rằng thất bại của First Brands bắt nguồn từ “những yếu tố vĩ mô nằm ngoài tầm kiểm soát của ban lãnh đạo”.
Hiện có hàng chục quỹ đầu tư tín dụng tư nhân và quỹ đầu cơ đang mắc kẹt trong vụ việc. Các quỹ do UBS quản lý bị nợ hơn 500 triệu USD. BlackRock cũng nằm trong danh sách chủ nợ, dù chưa công bố số tiền cụ thể. Ngoài ra còn có các nhà đầu tư ít tên tuổi hơn như CarVal và Ellington Management Group.
Jefferies – nạn nhân hay mắt xích trung tâm?
Tổn thất lớn nhất dường như thuộc về Jefferies, ngân hàng đầu tư từng đóng vai trò chính trong việc cấu trúc các khoản vay cho First Brands. Công ty con của Jefferies – Point Bonita Capital – cho First Brands vay 715 triệu USD để mua hàng tồn kho bán cho các chuỗi bán lẻ như Walmart và Advance Auto Parts. Theo Jefferies, công ty chưa nhận được bất kỳ khoản thanh toán nào kể từ ngày 15/9, và đang điều tra khả năng tiền đã bị chuyển cho một chủ nợ khác để trả cho khoản vay khác.
Cổ phiếu Jefferies giảm 17% chỉ trong một tuần, giữa lúc nhà đầu tư lo ngại rằng vụ việc có thể lan sang các danh mục khác. Người phát ngôn của ngân hàng, Joseph Ziemer, khẳng định quy mô rủi ro của Jefferies “đã bị phóng đại nghiêm trọng”.
Song các chuyên gia cho rằng hệ lụy sẽ không dừng lại ở đó. “Vấn đề của First Brands khiến tôi tin rằng sẽ có nhiều nhà cung cấp khác gặp nguy cơ tương tự,” nhà phân tích Erin Keating tại Cox Automotive cảnh báo.
shared via nytimes,
