Sao phải chững lại? Tập Cận Bình khẳng định Trung Quốc phải thắng trong cuộc đua công nghệ toàn cầu
12/03/25
Tập Cận Bình muốn Trung Quốc vượt qua các đối thủ để trở thành siêu cường công nghệ, bất chấp những khó khăn kinh tế hay chiến tranh thương mại. Giới phê bình đặt câu hỏi liệu trọng tâm này có khiến ông bỏ quên những người dân đang chật vật hay không.
Trong suốt kỳ họp lập pháp thường niên của Trung Quốc, Chủ tịch Tập Cận Bình khẳng định rõ rằng không điều gì có thể cản trở kế hoạch đưa Trung Quốc vượt lên các đối thủ bằng cách trở thành một siêu cường công nghệ. Không phải là sự suy giảm kinh tế, không phải là gánh nặng nợ công địa phương, cũng không phải là cuộc chiến thương mại với Mỹ.
Kỳ họp này, gọi là Đại hội Đại biểu Nhân dân Toàn quốc (NPC), từng là một sân khấu để các lãnh đạo Đảng Cộng sản thể hiện sự tham vấn công khai. Các đại biểu – dù được Đảng lựa chọn – đôi khi vẫn lên tiếng chỉ trích các quan chức về những vấn đề như ô nhiễm môi trường. Thậm chí, hiếm hoi còn có những dấu hiệu bất đồng giữa các quan chức cấp cao.
Tuy nhiên, ông Tập đã biến kỳ họp này thành một sự kiện được dàn dựng kỹ lưỡng, kéo dài một tuần nhằm ca ngợi chính mình và tầm nhìn của ông. Lần này, ông kêu gọi Trung Quốc tiến lên trong các công nghệ tiên tiến, bao gồm trí tuệ nhân tạo, công nghệ sinh học và vũ khí mới.
“Ông Tập đã nhìn thấy cách chính phủ Mỹ đầu tư hàng thập kỷ vào khoa học sau Thế chiến II và thành công rực rỡ như thế nào, và ông ấy muốn tái tạo điều đó,” Jimmy Goodrich, cố vấn cấp cao tại RAND Corporation, chuyên nghiên cứu chính sách khoa học của Trung Quốc, nhận định.
"Ông ấy tin chắc rằng chỉ bằng cách tự chủ hơn và trở thành nhà lãnh đạo toàn cầu về khoa học, Trung Quốc mới có thể nâng cấp nền kinh tế, tăng cường sức mạnh quân sự và đạt được vị thế cường quốc thế giới," Goodrich nói.
Thông điệp ngầm của ông Tập là các nỗ lực khác – chẳng hạn như khôi phục niềm tin của các doanh nhân tư nhân Trung Quốc – phải phù hợp với mục tiêu quốc gia rộng lớn hơn này.
Định hình chương trình nghị sự
Kỳ họp này giúp ông Tập tạo dựng tính chính danh cho các ưu tiên của mình. Việc các đại biểu phản đối đã trở nên cực kỳ hiếm hoi. (Điểm đáng chú ý duy nhất là sự vắng mặt của Triệu Lạc Tế, Chủ tịch Quốc hội, vào ngày thứ Ba khi phiên họp bế mạc; một quan chức cho biết ông mắc bệnh đường hô hấp.)
Chương trình nghị sự của ông Tập nói lên tất cả. Ngay ngày đầu tiên của kỳ họp, ông gặp các đại biểu tỉnh Giang Tô – một trung tâm công nghiệp lớn – và thúc giục họ “nắm bắt đổi mới khoa học và công nghệ.” Hình ảnh trên truyền hình nhà nước cho thấy các đại biểu chăm chú ghi chép lời ông.
Ngày thứ hai, ông Tập lắng nghe báo cáo từ các nhà khoa học và quan chức giáo dục, nhấn mạnh vai trò của giáo dục trong việc xây dựng Trung Quốc thành một “cường quốc khoa học và công nghệ.”
Ngày thứ ba, ông khoác quân phục màu xanh để gặp các thành viên Quân Giải phóng Nhân dân (PLA). Ông yêu cầu quân đội Trung Quốc phải hoạt động hiệu quả hơn trong việc thực hiện các kế hoạch hiện đại hóa, bài trừ tham nhũng, và linh hoạt hơn trong việc ứng dụng công nghệ tiên tiến để “đẩy nhanh phát triển các năng lực tác chiến kiểu mới.” Quân đội Trung Quốc đang tập trung phát triển máy bay chiến đấu thế hệ mới, máy bay không người lái, tàu ngầm tiên tiến và các loại vũ khí khác.
Tăng cường ngân sách cho khoa học và quân sự
Ưu tiên của ông Tập cũng thể hiện rõ trong ngân sách quốc gia hàng năm của Trung Quốc. Chi tiêu của chính phủ cho khoa học và công nghệ dự kiến tăng 8,3% trong năm nay, chi tiêu cho giáo dục tăng 6,1% và ngân sách quốc phòng tăng 7,2%. Trong khi đó, các khoản chi cho y tế và phúc lợi xã hội chỉ tăng khoảng 5%.
Ngân sách khoa học và công nghệ của Trung Quốc năm nay tương đương khoảng 172 tỷ USD, đứng thứ hai sau Mỹ. Tuy nhiên, nếu chính phủ Mỹ cắt giảm ngân sách dưới thời Trump, khoảng cách giữa hai nước có thể thu hẹp. Tính cả đầu tư từ khu vực doanh nghiệp, Mỹ đã chi 806 tỷ USD cho nghiên cứu và phát triển (R&D) vào năm 2021, so với 668 tỷ USD của Trung Quốc, theo ước tính năm ngoái của Quỹ Khoa học Quốc gia Mỹ.
“Trong sáu đến bảy năm qua của cuộc cạnh tranh chiến lược Mỹ-Trung, hai vấn đề quan trọng nhất là địa chính trị và công nghệ,” giáo sư Vương Hân Hiền tại Đại học Quốc lập Chính trị (Đài Bắc), chuyên nghiên cứu chính trị Trung Quốc, nhận định. “Trung Quốc có thể thấy áp lực địa chính trị giảm đi đôi chút, nhưng từ phía Trump, căng thẳng công nghệ sẽ không giảm.”
Ưu tiên công nghệ hơn dân sinh?
Một số nhà phê bình lập luận rằng việc ông Tập đặt cược vào các mục tiêu tương lai có thể phải trả giá bằng việc hỗ trợ người dân Trung Quốc đang chật vật mưu sinh. Nền kinh tế vẫn đang chịu ảnh hưởng từ đà suy giảm mạnh của giá bất động sản. Dân số già hóa nhanh chóng, trong khi tỷ lệ sinh giảm mạnh. Tuy vậy, ông Tập dường như tin rằng Trung Quốc có thể vượt qua những vấn đề này bằng cách hướng ngân sách vào các dự án công nghệ và nâng cấp công nghiệp.
Cho đến nay, ông Tập chưa cho thấy ý định kiềm chế xuất khẩu của Trung Quốc sau khi ông Trump áp đặt thêm thuế quan đối với hàng hóa Trung Quốc.
Ông cũng không tỏ ra lo lắng về bất kỳ mối đe dọa nào đối với quyền lực chính trị của mình. Sau hơn 12 năm cầm quyền, ông vẫn chưa có dấu hiệu lựa chọn người kế nhiệm. Những lãnh đạo kỳ cựu từng có thể kiềm chế quyền lực của ông phần lớn đã qua đời. Ông chưa bao giờ nới lỏng sự kiểm soát chặt chẽ đối với các cơ quan quyền lực chủ chốt, như Bộ An ninh Quốc gia.
“Cho đến nay, tôi chưa thấy bất kỳ dấu hiệu nào cho thấy có vết nứt đáng kể trong quyền lực của Tập,” Jonathan Czin, nhà nghiên cứu tại Viện Brookings và từng làm việc tại Cơ quan Tình báo Trung ương Mỹ (CIA), nhận xét. “Ai vào thời điểm này trong nhiệm kỳ của Tập dám thách thức ông ta? Ông ấy dùng chiến dịch chống tham nhũng như một chiếc gậy quyền lực, sẵn sàng trừng trị bất kỳ đối thủ tiềm tàng nào.”
shared via nytimes,
