Tỷ phú đứng sau “thỏa ước đại học” của Trump
06/10/25
 |
| Marc Rowan, giám đốc điều hành của Apollo Global Management, tích cực thúc đẩy cải cách giáo dục đại học trong nhiều năm, bao gồm cả tại trường đại học cũ của ông, Đại học Pennsylvania. Ảnh: Patrick T. Fallon/Agence France-Presse |
Khi chính quyền Trump công bố bản “Compact for Academic Excellence in Higher Education” – tạm dịch là Thỏa ước vì sự xuất sắc học thuật trong giáo dục đại học – giới học thuật Mỹ rúng động. Văn kiện này hứa hẹn những khoản tài trợ liên bang “đáng kể và có ý nghĩa” cho các trường đại học chấp thuận ký kết, nhưng đổi lại, họ phải tuân thủ hàng loạt điều kiện gắn liền với ưu tiên chính trị bảo thủ.
Điều khiến nhiều người bất ngờ là bản thỏa ước này không hoàn toàn được thai nghén trong Nhà Trắng. Nhiều ý tưởng cốt lõi, thậm chí cả ngôn từ trong tài liệu chính thức, đã xuất phát từ một bản thảo do Marc Rowan – tỷ phú tài chính, Giám đốc điều hành của Apollo Global Management – âm thầm khởi xướng từ mùa đông năm trước.
Từ “ông trùm tài chính” đến người kiến tạo chính sách
Marc Rowan, 62 tuổi, vốn không xa lạ với giới tài chính phố Wall. Là đồng sáng lập Apollo, ông quản lý hàng trăm tỷ USD tài sản và được xem là một trong những bộ não chiến lược bậc nhất trong lĩnh vực đầu tư. Tuy nhiên, vài năm trở lại đây, Rowan thể hiện mối quan tâm đặc biệt đến giáo dục đại học, không chỉ với tư cách cựu sinh viên Đại học Pennsylvania (Penn), mà còn như một người muốn “định hình lại” hệ thống học thuật Mỹ theo hướng mà ông cho là lạc lối.
Năm 2023, khi Đại học Pennsylvania chìm trong tranh cãi về làn sóng biểu tình ủng hộ Palestine và cáo buộc bài Do Thái, Rowan đã dùng ảnh hưởng và tài sản của mình để gây áp lực buộc hiệu trưởng Elizabeth Magill phải từ chức. Ông gửi email hằng ngày cho hội đồng quản trị, đánh số từng bước để nhấn mạnh tính kiên trì trong chiến dịch “thanh lọc” của mình. Cuối cùng, tháng 12/2023, Magill phải rời ghế và Rowan coi đó là thắng lợi cho “sự thức tỉnh của giới học thuật”.
“Thỏa ước đại học”: bản kế hoạch có sẵn
Đầu tháng 10/2025, khi chính quyền Trump công bố “thỏa ước”, nội dung khiến giới học thuật sửng sốt: giới hạn số lượng sinh viên quốc tế, bảo vệ tiếng nói bảo thủ, yêu cầu hầu hết các trường quay lại áp dụng bài kiểm tra chuẩn hóa SAT/ACT, và công nhận “tự do học thuật không phải là tuyệt đối”. Những trường ký kết sẽ được nhận tài trợ hào phóng từ liên bang, nhưng nếu bị phát hiện “vi phạm thỏa thuận”, họ có thể phải hoàn trả toàn bộ số tiền đã nhận trong năm đó.
Điều đáng chú ý là nhiều đoạn văn trong tài liệu chính thức được sao chép gần như nguyên văn từ bản dự thảo của nhóm Rowan. Cả hai đều có điều khoản buộc “các trường đại học phải công nhận tự do học thuật không phải là tuyệt đối và phải ngăn chặn các hành vi phân biệt đối xử, đe dọa, quấy rối hay xâm phạm quyền của các thành viên khác trong cộng đồng”. Thậm chí, nhiều chú thích trong tài liệu như trích dẫn phát biểu của hiệu trưởng Dartmouth hay vụ kiện liên quan đến sinh viên Do Thái tại UCLA cũng giống hệt nhau.
Bản thỏa ước của chính phủ Trump còn giữ lại phần lớn cấu trúc gốc của tài liệu do Rowan khởi xướng vào tháng 3, chỉ điều chỉnh nhẹ một số chi tiết. Chẳng hạn, bản nháp của Rowan yêu cầu các trường “dành 5% chỉ tiêu tuyển sinh cho thành viên lực lượng vũ trang Mỹ”. Phiên bản của Nhà Trắng biến điều này thành cam kết “mở rộng cơ hội nghề nghiệp cho quân nhân và cựu chiến binh”, bao gồm chấp nhận tín chỉ học tập từ chương trình đào tạo quân đội.
Ngoài ra, chính quyền còn bổ sung thêm các điều khoản mới: “bảo đảm tính toàn vẹn trong việc chấm điểm”, “hạn chế ràng buộc tài chính và học thuật với nước ngoài”, trần số lượng sinh viên quốc tế, duy trì học phí ổn định trong 5 năm, và thậm chí yêu cầu một số trường “miễn học phí cho sinh viên theo học ngành khoa học tự nhiên”. Một điều kiện gây tranh cãi khác là các trường phải “xóa bỏ những đơn vị có chủ trương trừng phạt hay miệt thị tư tưởng bảo thủ”.
Mạng lưới quyền lực phía sau Nhà Trắng
Dù Nhà Trắng không hề nhắc đến tên Marc Rowan trong thông cáo chính thức, nhưng giới quan sát nhanh chóng nhận ra dấu ấn của ông trong toàn bộ dự án. Thư gửi 9 trường đại học được chọn – gồm Brown, Dartmouth, MIT, Penn, Đại học Arizona, Đại học Nam California, Đại học Texas tại Austin, Đại học Virginia và Vanderbilt – có đoạn nhấn mạnh rằng kế hoạch này “được hậu thuẫn bởi các nhà hảo tâm cùng chia sẻ tầm nhìn”.
Theo ba nguồn tin am hiểu, Rowan cùng một số học giả và luật sư đã làm việc âm thầm hàng tháng trời để hoàn thiện bản khung của “thỏa ước” trước khi Nhà Trắng chính thức tiếp nhận. Một trong những nhân vật được nhắc đến song hành là Stephen A. Schwarzman, Giám đốc điều hành của Blackstone, người hiện đóng vai trò trung gian trong các cuộc thương lượng giữa chính phủ và Harvard nhằm giải quyết tranh chấp kéo dài liên quan đến tài trợ nghiên cứu.
Cả Rowan và Schwarzman đều là những gương mặt nổi bật trong giới tài chính ủng hộ Trump, và được xem là hai “kiến trúc sư ngầm” đang giúp định hình lại cục diện giáo dục đại học Mỹ. Sự kết hợp giữa quyền lực tài chính và ảnh hưởng chính trị của họ đang biến “thỏa ước đại học” thành công cụ chiến lược để Nhà Trắng thúc đẩy cải tổ sâu rộng các trường đại học.
Phản ứng chia rẽ trong giới học thuật
Các trường đại học được mời góp ý có phản ứng khác nhau trước bản đề xuất. Đại học Texas bày tỏ “vinh dự” khi có tên trong danh sách, trong khi nhiều trường khác từ chối bình luận. Một số chuyên gia luật hiến pháp cảnh báo rằng các điều khoản trong thỏa ước “có thể vi phạm Tu chính án thứ nhất”, vốn bảo vệ quyền tự do ngôn luận. Các nhóm giảng viên và tổ chức sinh viên tự do thì xem đây là “nỗ lực kiểm soát chính trị trắng trợn” đối với không gian học thuật.
Trái lại, giới ủng hộ coi đây là bước đi cần thiết để “cứu lấy các trường đại học Mỹ khỏi chủ nghĩa thức tỉnh (wokeism)”. Trong các cuộc phỏng vấn gần đây, Marc Rowan thường xuyên chỉ trích “sự xuống cấp của giáo dục đại học” và cho rằng hệ thống này đã trở thành nơi sản sinh “các nhóm được ưu ái và bị ghẻ lạnh”. Trên Bloomberg Television, ông khẳng định: “Các trường đại học Mỹ từng là niềm tự hào của thế giới. Nhưng chúng ta có thể hủy hoại điều đó. Chúng ta có thể đánh mất nó.”
Theo ông, những gì đang xảy ra trong học giới là “kết quả của 20 năm quản lý yếu kém”, trong đó có cả trách nhiệm của chính ông và các thành viên hội đồng quản trị khác. Rowan nói: “Nghĩ rằng giáo dục có thể miễn nhiễm với những lực tác động của thay đổi là một sự ngây thơ. Đây là cơ hội để các trường đại học tự nhìn lại, xác định mình muốn trở thành ai trong tương lai.”
Bước ngoặt trong cuộc “tái cấu trúc” học thuật Mỹ
Với giới phân tích, “thỏa ước đại học” không chỉ là một chính sách giáo dục, mà là công cụ chính trị tinh vi phản ánh chiến lược dài hạn của Trump và những người ủng hộ ông trong giới tài chính. Việc ràng buộc nguồn tài trợ liên bang với định hướng tư tưởng là bước đi táo bạo, có thể tái định hình mối quan hệ giữa chính phủ và các trường đại học Mỹ vốn được xem là độc lập.
Nếu được triển khai, nó có thể thay đổi cả cách các trường tuyển sinh, tuyển dụng, xây dựng chương trình học, và thậm chí định nghĩa lại khái niệm “tự do học thuật”. Những quy định về “không gian đơn giới tính”, “trung lập chính trị”, hay “kiểm soát ảnh hưởng nước ngoài” đều phản ánh sự can thiệp sâu của chính quyền vào những lĩnh vực trước nay được coi là quyền tự trị của học giới.
Marc Rowan, với tầm ảnh hưởng tài chính khổng lồ và quan hệ sâu rộng trong chính giới, rõ ràng đang đóng vai trò trung tâm trong cuộc định hình lại này. Dù ông từ chối bình luận về vai trò của mình, nhiều nguồn tin cho rằng Rowan từng được xem là ứng viên tiềm năng cho vị trí Bộ trưởng Tài chính trong nội các Trump. Nếu điều đó xảy ra, ảnh hưởng của ông đối với các chính sách liên bang về giáo dục và tài chính có thể sẽ còn sâu rộng hơn nữa.
“Cơ hội để làm lại từ đầu”
Với Rowan và những người cùng chí hướng, “thỏa ước đại học” là lời tuyên chiến với cái mà họ gọi là “sự tha hóa trí tuệ” của giới học thuật. Đó cũng là phép thử cho mối quan hệ giữa quyền lực chính trị, tài chính và giáo dục tại Mỹ.
Khi trả lời phỏng vấn gần đây, ông nhấn mạnh: “Đây là thời điểm để các trường có một ‘khoảnh khắc tỉnh ngộ’. Họ phải suy nghĩ nghiêm túc về tương lai của mình và hình dung xem họ muốn trở thành ai.”
Trong mắt Rowan, các trường đại học Mỹ cần được “cải tổ như một doanh nghiệp”, với trách nhiệm, minh bạch và định hướng rõ ràng hơn. Với giới quan sát, đó là dấu hiệu cho thấy sự dịch chuyển lớn đang đến – nơi các tỷ phú và tập đoàn tài chính không chỉ đầu tư vào thị trường, mà còn tìm cách “đầu tư” vào tư tưởng của cả một thế hệ tương lai.
Tuần này, khi chính quyền Trump chính thức công bố kế hoạch mang đậm dấu ấn Rowan, giới học thuật hiểu rằng đây có thể là khởi đầu cho một kỷ nguyên mới – kỷ nguyên mà quyền lực tài chính và chính trị bắt đầu định nghĩa lại bản chất của giáo dục đại học Mỹ.
shared via nytimes,
