Vì sao Trung Quốc có thể thống trị cuộc đua pin thế hệ mới?
23/04/25
 |
| Một trạm sạc xe, với các loại pin lớn do CATL cung cấp, tại Phúc Châu, Trung Quốc. CATL là nhà sản xuất pin xe điện lớn nhất thế giới. Ảnh: Qilai Shen/ The New York Times |
Tại thành phố Trường Sa, nơi được ví như “Thung lũng Silicon của ngành pin”, hàng ngàn kỹ sư, nhà hóa học và công nhân Trung Quốc đang định hình tương lai của ngành năng lượng lưu trữ: pin sodium-ion.
Pin lithium-ion từng tạo nên cuộc cách mạng trong thiết bị di động và xe điện. Nhưng giờ đây, Trung Quốc đang dẫn đầu trong cuộc đua thay thế lithium bằng natri (sodium) – loại nguyên tố rẻ hơn tới 97%, phổ biến hơn nhiều và đặc biệt hoạt động tốt ở điều kiện cực lạnh. Với giá chỉ bằng 1–3% giá lithium, natri có thể mở ra một kỷ nguyên pin mới – rẻ hơn, bền hơn, thân thiện với môi trường hơn.
Sodium-ion: vũ khí chiến lược mới của Trung Quốc
- CATL, nhà sản xuất pin xe điện số 1 thế giới, cho biết họ đã phát triển được hệ thống pin lai: kết hợp cả cell lithium và sodium trong cùng một pack, tận dụng giá rẻ và khả năng chịu lạnh của sodium, đồng thời giữ được quãng đường xa của lithium.
- CATL đã xây dựng dây chuyền sản xuất sodium quy mô lớn đầu tiên tại Ninh Đức, và tuyên bố sẵn sàng sản xuất hàng loạt.
- Trong số 20 nhà máy pin sodium đang được quy hoạch hoặc xây dựng toàn cầu, 16 nhà máy đặt tại Trung Quốc. Theo Benchmark Minerals, đến năm 2025, Trung Quốc sẽ chiếm gần 95% công suất sản xuất pin sodium toàn cầu.
Ứng dụng thực tế: từ xe giá rẻ đến lưới điện quốc gia
- Tại Triển lãm Ô tô Thượng Hải sắp tới, nhiều hãng xe Trung Quốc sẽ công bố dòng xe nhỏ gọn, giá thấp sử dụng pin sodium.
- Pin sodium phù hợp với hệ thống lưới điện, nơi không bị giới hạn về không gian lưu trữ như xe hơi. Lượng pin lớn có thể đặt gần các trang trại điện mặt trời, gió để lưu trữ năng lượng và phân phối vào giờ cao điểm – khi giá điện có thể cao gấp 20 lần so với giờ thấp điểm.
- Ví dụ, tỉnh Sơn Đông (TQ) đã chứng kiến biến động giá điện cực lớn giữa trưa và chiều tối, tạo động lực kinh tế rõ ràng cho việc đầu tư lưu trữ điện.
Ưu thế vượt trội: không cobalt, không nickel, không phụ thuộc nhập khẩu
- Pin sodium thế hệ mới không cần cobalt và nickel, hai nguyên liệu khan hiếm và gây tranh cãi về nhân quyền khi khai thác.
- Điều này giúp giảm rủi ro chuỗi cung ứng, giảm chi phí, và tăng khả năng kiểm soát nguyên liệu trong nước – một lợi thế chiến lược quan trọng trong bối cảnh cạnh tranh công nghệ toàn cầu.
Những thách thức phía trước
- Dù natri có mặt khắp nơi, 90% trữ lượng soda ash tự nhiên – nguyên liệu chính sản xuất sodium công nghiệp – nằm ở Wyoming (Mỹ).
- Trung Quốc hiện phải sản xuất soda ash tổng hợp bằng than đá, gây nhiều hệ lụy môi trường. Một vụ sạt lở hóa chất tại An Huy năm 2016 đã khiến nước sông ô nhiễm nghiêm trọng. Chính quyền đang nỗ lực siết chặt kiểm soát.
- Ngoài ra, tuổi thọ dài hạn của pin sodium vẫn là dấu hỏi. Các công ty điện lực muốn thấy hiệu suất thực tế ngoài trời qua nhiều năm – chứ không chỉ trong phòng thí nghiệm.
Cơ hội vàng – ai nắm công nghệ, người đó nắm thị trường
Dù lithium hiện vẫn chiếm ưu thế, xu hướng rõ ràng đang thay đổi. Giá lithium đã tăng gấp 4 lần trong giai đoạn 2017–2022 rồi giảm 2/3 vào năm ngoái, phản ánh bất ổn nguồn cung và tính chu kỳ cao.
Trong khi đó, sodium – nhờ sự vào cuộc mạnh mẽ của Trung Quốc – đang nổi lên như một trụ cột thứ hai cho tương lai ngành pin. Cả Tesla, BHP và nhiều tập đoàn toàn cầu đều đang theo dõi sát bước đi của Bắc Kinh.
“Vâng, sodium chắc chắn có vai trò,” CEO của BHP – công ty khai khoáng lớn nhất thế giới – nhận định. “Và Trung Quốc đang đi đầu trong cuộc đua này.”
shared via nytimes,
