Meta và cuộc chơi Superintelligence: Canh bạc nghìn tỷ USD cho tương lai trí tuệ nhân tạo
14/06/25
 |
| Phòng thí nghiệm A.I. mới của Mark Zuckerberg có mục tiêu tuyển dụng một số nhà nghiên cứu A.I. hàng đầu thế giới. Ảnh: Jeff Chiu/Associated Press |
Mark Zuckerberg vừa chính thức tái định hình tham vọng dài hạn của Meta – công ty sở hữu Facebook, Instagram và WhatsApp – xoay quanh một khái niệm đang “gây bão” ở Silicon Valley: superintelligence (siêu trí tuệ).
Hôm thứ Năm, Meta công bố khoản đầu tư 14,3 tỷ USD vào một phòng thí nghiệm AI mới với mục tiêu xây dựng superintelligence – một bước đi được đánh giá là “tung cú đánh lớn” trong cuộc đua công nghệ toàn cầu. Người dẫn dắt phòng lab này là Alexandr Wang, nhà sáng lập kiêm CEO của Scale AI. Meta đã đầu tư vào công ty của Wang như một phần trong thỏa thuận để “kéo” anh về đầu quân.
Theo nguồn tin nội bộ, Meta đang đưa ra những gói đãi ngộ có thể lên tới 100 triệu USD để thu hút các chuyên gia hàng đầu trong lĩnh vực AI về đội ngũ của mình.
Nhưng rốt cuộc, superintelligence là gì? Và vì sao nó lại khiến các gã khổng lồ công nghệ trở nên sốt sắng đến thế?
Superintelligence – Khái niệm vẫn còn mơ hồ
Trong giới AI, khái niệm quen thuộc hơn là Artificial General Intelligence (AGI) – trí tuệ nhân tạo tổng quát, tức một hệ thống có thể làm được mọi việc mà não người có thể làm. Nhưng vì AGI vẫn chưa có một lộ trình rõ ràng, nhiều người giờ đây đã “nâng cấp tham vọng” sang superintelligence – tức một trí tuệ vượt xa con người.
Tuy nhiên, cả AGI lẫn superintelligence đều chưa có định nghĩa chuẩn mực. Chúng hiện tồn tại nhiều hơn dưới dạng mục tiêu triết học và chiến lược kinh doanh, hơn là công nghệ sẵn sàng để triển khai.
Những ai khác đang theo đuổi siêu trí tuệ?
Ilya Sutskever, cựu trưởng khoa học của OpenAI, vừa sáng lập một công ty có tên là Safe Superintelligence, tuyên bố không ra mắt sản phẩm nào và chỉ âm thầm xây dựng siêu trí tuệ – chỉ công bố khi đảm bảo hoàn toàn an toàn cho nhân loại. Đây là một phản ứng rõ ràng với nỗi lo ngày càng tăng về AI “vượt kiểm soát”.
AGI có thật sự gần kề?
Sam Altman, CEO của OpenAI, từng nói với Tổng thống Trump rằng AGI sẽ đến trước khi nhiệm kỳ của ông kết thúc. Dario Amodei, CEO của Anthropic – một đối thủ của OpenAI – thì dự đoán từ 1 đến 2 năm nữa. Nhưng cho đến nay, không ai đưa ra được bằng chứng cụ thể nào cho thấy AGI đã đến gần.
Khó khăn lớn nhất nằm ở việc: chúng ta chưa thể thống nhất cách đo lường trí thông minh của con người, huống chi là của máy móc. So sánh giữa người và máy vẫn là một vùng xám kỹ thuật và triết học.
Vì sao mọi người vẫn tin AGI đang tới gần?
Một phần vì các mô hình AI như ChatGPT tiến bộ rất đều đặn trong vài năm qua, khi được “ăn” dữ liệu với quy mô khổng lồ. Nhưng khi các công ty đã tiêu thụ hết phần lớn văn bản tiếng Anh trên internet, họ chuyển sang phương pháp mới: học tăng cường – dạy máy học qua thử và sai.
Dù vậy, không phải ai cũng tin phương pháp này sẽ đưa đến AGI. Một nghiên cứu gần đây từ Apple và Đại học bang Arizona cho thấy các mô hình hiện tại trở nên kém chính xác hơn khi giải bài toán nhiều bước, một dấu hiệu rằng tốc độ tiến bộ có thể đang chậm lại.
“Chúng là những công cụ tuyệt vời,” giáo sư Subbarao Kambhampati từ Arizona State nhận xét. “Nhưng tôi không tin chúng ta đang ở gần AGI hay superintelligence. Con người vẫn phải hiện diện trong vòng lặp.”
Meta đã có AI lab từ trước?
Có. Từ năm 2013, Zuckerberg đã thành lập phòng lab AI đầu tiên của Meta (lúc đó còn là Facebook), sau khi thất bại trong thương vụ mua lại DeepMind – startup AI hàng đầu lúc bấy giờ đã về tay Google. Để đối phó, ông mời giáo sư Yann LeCun – một trong ba “cha đẻ” của mạng nơ-ron hiện đại – về dẫn dắt.
Mạng nơ-ron là gì?
Mạng nơ-ron là nền tảng cho các công nghệ như ChatGPT. Đây là hệ thống toán học mô phỏng cách não bộ học hỏi – bằng cách phân tích một khối lượng lớn dữ liệu số. Ví dụ: cho máy xem hàng nghìn tấm hình mèo, nó sẽ học được cách nhận diện mèo.
Từ năm 2013, mạng nơ-ron đã đủ tốt để nhận diện giọng nói, hình ảnh, từ đó giúp trợ lý ảo như Siri hiểu lệnh thoại hay xe tự lái phân biệt được người đi bộ.
Meta có chatbot riêng không?
Có. Tên là Meta AI. Meta phản ứng khá nhanh với làn sóng ChatGPT, tung ra loạt công cụ AI tạo sinh và tích hợp vào sản phẩm của mình. Không những thế, Meta còn mã nguồn mở nhiều công nghệ AI cốt lõi, giúp đẩy nhanh tiến trình phát triển AI trong toàn ngành.
Đây là điều khác biệt lớn so với các đối thủ như OpenAI hay Google, vốn dè dặt trong việc mở mã nguồn vì lý do cạnh tranh và rủi ro an toàn.
Vậy vì sao Meta lại cần một AI lab mới?
Có hai lý do chính:
1. Llama 4 – mô hình AI mới nhất của Meta – chưa đạt kỳ vọng, không mạnh bằng các mô hình của OpenAI hay Google.
2. Nội bộ Meta gặp nhiều vấn đề về quản trị và chảy máu chất xám, theo tiết lộ từ những người am hiểu nội tình.
Để vực dậy tham vọng AI, Zuckerberg quyết định dồn lực xây một phòng lab hoàn toàn mới, nhắm đến các tài năng đầu ngành và tạo ra đột phá mang tính “siêu trí tuệ”.
Có đáng để mở một lab riêng không?
Với Zuckerberg – người không bao giờ chấp nhận đứng sau, câu trả lời là: hoàn toàn xứng đáng. Meta đã đưa ra các gói đãi ngộ có thể lên tới 100 triệu USD để “chiêu hiền đãi sĩ”. Nhưng như giáo sư Kambhampati nhận xét, tiền chưa đủ – các nhà nghiên cứu hàng đầu còn cần một sứ mệnh đủ hấp dẫn.
Đó là lý do Meta chọn dùng cụm từ “superintelligence”. Không chỉ là công nghệ – nó là chiến lược branding và tuyển dụng.
Việc Meta dấn thân vào lĩnh vực superintelligence có thể được xem là cuộc chơi mạo hiểm nhưng tất yếu. Khi AGI vẫn chưa hình thành, khái niệm "superintelligence" vừa mang tính khoa học, vừa là “lá bài truyền thông” giúp Meta duy trì vị thế trong cuộc đua AI thế giới.
Dù thành công hay thất bại, rõ ràng Mark Zuckerberg đang đặt cược lớn vào tương lai của một công nghệ chưa định hình – nhưng đầy sức hút.
shared via nytimes,
