Cơn ác mộng việc làm trong kỷ nguyên AI bắt đầu
03/06/25
Hàng triệu sinh viên tốt nghiệp trong tháng này đang bước ra thị trường lao động trong bối cảnh đáng báo động: những ngành nghề họ từng theo đuổi đang bị thay thế nhanh chóng bởi trí tuệ nhân tạo (A.I.), khiến kỹ năng của họ trở nên thừa thãi và họ bị xem là tốn kém, dễ thay thế.
Tỷ lệ thất nghiệp của sinh viên mới ra trường đã tăng lên mức 5,8% - một con số cao bất thường. Cục Dự trữ Liên bang New York gần đây cảnh báo tình hình việc làm của nhóm này đã “xấu đi rõ rệt”. Theo Oxford Economics, tỷ lệ thất nghiệp đặc biệt cao trong các ngành kỹ thuật như tài chính và khoa học máy tính - những lĩnh vực nơi A.I. đang tiến bộ nhanh chóng. “Có dấu hiệu cho thấy các vị trí đầu vào đang bị A.I. thay thế với tốc độ cao hơn,” báo cáo của Oxford nhận định.
Các cuộc phỏng vấn với chuyên gia và người tìm việc cho thấy bức tranh còn nghiêm trọng hơn: nhiều công ty đã chuyển hướng sang mô hình “A.I.-first” - kiểm tra xem liệu một công việc có thể được A.I. thực hiện trước khi cân nhắc tuyển người. Một lãnh đạo công nghệ chia sẻ rằng công ty của ông đã ngừng tuyển lập trình viên dưới cấp L5 (tương đương 3 đến 7 năm kinh nghiệm), vì các công cụ lập trình A.I. có thể xử lý hầu hết công việc cấp thấp. Một startup khác cho biết họ chỉ cần một nhà khoa học dữ liệu để làm công việc trước đây cần đến 75 người.
Việc dùng A.I. thay thế các vị trí trí óc trắng (white-collar) không còn là viễn tưởng. Với những ngành có tiêu chí đánh giá rõ ràng như lập trình "code chạy hay không chạy?" các mô hình A.I. giờ đây có thể được huấn luyện bằng reinforcement learning để tự động hóa chuỗi công việc phức tạp mà con người mất hàng giờ, thậm chí hàng ngày.
Ví dụ điển hình là sự kiện của Anthropic công ty A.I. đứng sau chatbot Claude. Họ khẳng định Claude Opus 4 có thể viết code liên tục trong “nhiều giờ”, mở ra tiềm năng thay thế các kỹ sư phần mềm lương sáu con số.
CEO Dario Amodei của Anthropic dự đoán: một nửa số công việc đầu vào trong các ngành trí óc trắng có thể biến mất trong vòng 5 năm tới.
Một xu hướng đáng lo ngại là một số công ty có thể đang “quá sốt sắng” ứng dụng A.I. khi công nghệ chưa thực sự sẵn sàng. Điển hình là Klarna, công ty tài chính Thụy Điển từng tuyên bố thay nhân viên chăm sóc khách hàng bằng chatbot A.I., nhưng sau phản ứng tiêu cực từ khách hàng, họ phải quay lại tuyển người.
Một hệ quả khác là việc các công ty dần cắt giảm đầu tư vào đào tạo và cố vấn cho nhân sự đầu vào, vì cho rằng các vị trí này sẽ sớm bị thay thế. Heather Doshay, giám đốc nhân sự tại quỹ SignalFire, cho biết: “Không ai còn thời gian để ‘nắm tay chỉ việc’ nữa trong môi trường mà A.I. có thể tự làm phần lớn công việc.”
Không phải tất cả đều ảm đạm. Một số sinh viên mới ra trường đang dùng chính A.I. để tăng tốc sự nghiệp, thậm chí vượt mặt đàn anh. Những người khác từ bỏ lối đi truyền thống trong ngành công nghệ hay tài chính, thay vào đó là khởi nghiệp mạo hiểm - lý do: nếu con người sắp mất dần lợi thế so với A.I., thì tốt nhất là liều ngay bây giờ.
Trevor Chow, 23 tuổi, tốt nghiệp Stanford, chia sẻ rằng nhiều bạn bè của anh đang từ chối con đường “leo thang” nghề nghiệp truyền thống. “Cảm giác như ta chỉ còn vài năm để làm điều gì đó thật lớn. Nếu lợi thế của con người giảm mạnh, những nghề đòi hỏi chờ đợi lâu năm sẽ không còn đáng theo đuổi.”
shared via nytimes,
