Khi Amazon và OpenAI biến Cal State thành “lò luyện” nhân lực AI của nước Mỹ
27/10/25
Khi Amazon và OpenAI định hình tương lai giáo dục đại học Mỹ
Trong bối cảnh trí tuệ nhân tạo (AI) đang tái định hình mọi ngành nghề, Đại học bang California (Cal State) – hệ thống đại học công lập lớn nhất nước Mỹ – đã khởi động chiến dịch quy mô nhằm trở thành “đại học được trang bị AI lớn nhất quốc gia”. Dưới sự hậu thuẫn của các ông lớn công nghệ như Amazon, OpenAI và Nvidia, Cal State đang biến 22 cơ sở thành trung tâm đào tạo thế hệ nhân lực AI tương lai.
Từ trại hè Amazon đến cánh cửa mới cho sinh viên
Vào ngày đầu tiên của “AI Camp” – trại hè công nghệ do Cal State phối hợp với Amazon Web Services (AWS) tổ chức – Savannah Bosley, sinh viên tốt nghiệp ngành khoa học máy tính tại Cal Poly San Luis Obispo, được tiếp xúc trực tiếp với Amazon Bedrock, nền tảng xây dựng ứng dụng AI của tập đoàn thương mại điện tử hàng đầu thế giới.
“Bỏ vào hồ sơ xin việc cũng không hại gì,” cô nói. “Học một công cụ mới có thể bán được trong thị trường lao động là điều nên làm.”
Chương trình kéo dài năm ngày, thu hút hàng chục sinh viên từ khắp hệ thống Cal State. Ngoài quà tặng mang thương hiệu Amazon, sinh viên còn được thực hành trên AWS Jam – ứng dụng đào tạo kỹ năng AI và nghe nhân viên Amazon giảng về triết lý “Think Big”.
“Tôi ví nó như buổi thuyết trình chia sẻ kỳ nghỉ timeshare,” Bosley nói đùa. “Bạn được hưởng lợi, nhưng cũng phải nghe phần quảng bá.”
Mục tiêu: Đại học AI lớn nhất nước Mỹ
Với hơn 460.000 sinh viên, Cal State là hệ thống đại học công lập lớn nhất Mỹ. Trường đang triển khai dự án công-tư đầy tham vọng: biến toàn bộ hệ thống trở thành “đại học được AI hỗ trợ đầu tiên và lớn nhất”. Mục tiêu là đưa các công cụ tạo sinh (generative AI) như ChatGPT vào mọi hoạt động học tập và hành chính; đồng thời đào tạo sinh viên cho một thị trường việc làm “ngày càng do AI dẫn dắt”.
Một trong những hợp đồng trọng điểm là thỏa thuận 16,9 triệu USD với OpenAI nhằm cung cấp ChatGPT Edu – phiên bản dành cho giáo dục – cho hơn nửa triệu sinh viên và giảng viên. OpenAI mô tả đây là triển khai ChatGPT lớn nhất thế giới cho tới nay.
Cal State còn lập Ủy ban AI gồm đại diện từ hơn chục tập đoàn công nghệ lớn để xác định nhu cầu kỹ năng mà doanh nghiệp tại California mong đợi, qua đó cải thiện cơ hội việc làm cho sinh viên.
Khi các “ông lớn” bước vào giảng đường
Việc hợp tác sâu rộng với Big Tech phản ánh chuyển dịch quyền lực trong môi trường học thuật Mỹ. Từ chỗ chỉ cung cấp hạ tầng email và máy tính, các tập đoàn công nghệ nay trở thành đối tác tri thức và người định hình nội dung đào tạo.
Điều này đồng nghĩa: những công ty thống trị như Amazon, OpenAI hay Nvidia đang góp phần quyết định cách thế hệ sinh viên hiểu và sử dụng AI – dù chưa có bằng chứng rõ ràng chatbot thực sự cải thiện chất lượng giáo dục. Nhiều chuyên gia còn lo ngại chúng làm xói mòn tư duy phản biện và lan truyền sai lệch thông tin.
Theo Kim Majerus, Phó chủ tịch phụ trách giáo dục toàn cầu của AWS, mục tiêu của Amazon không chỉ là giúp sinh viên biết “hỏi chatbot cho nhanh”, mà còn “phát triển năng lực giải quyết vấn đề, tư duy chiến lược và kỹ năng giao tiếp”.
Làn sóng lan rộng trong giáo dục đại học
Cal State không phải đơn vị duy nhất đi theo hướng này. Hệ thống Cao đẳng Cộng đồng California – mạng lưới lớn nhất nước Mỹ với 2,1 triệu sinh viên và giảng viên – mới đây công bố hợp tác với Google, triển khai các công cụ AI và khóa đào tạo miễn phí. Tháng 7 vừa qua, Microsoft cũng cam kết đầu tư 4 tỷ USD để dạy kỹ năng AI cho sinh viên và người lao động.
Tuy nhiên, các nhà phê bình cho rằng việc để Big Tech đưa chatbot vào trường học chẳng khác nào một thí nghiệm quy mô lớn trên giới trẻ. Kể từ khi ChatGPT xuất hiện năm 2022, sinh viên sử dụng chatbot hàng loạt – trong đó có cả việc gian lận học thuật – khiến nhiều trường vẫn loay hoay chưa tìm được cách quản lý.
“Các trường đại học đang đánh mất vai trò độc lập khi để Thung lũng Silicon dẫn dắt,” hai nhà khoa học nhận thức Olivia Guest và Iris van Rooij từ Đại học Radboud (Hà Lan) cảnh báo. “Nhiệm vụ của đại học là nuôi dưỡng tư duy phản biện, không phải chạy theo xu hướng công nghiệp.”
Khi nhà nước và doanh nghiệp cùng gây áp lực
Theo Edmund Clark, Giám đốc thông tin của Cal State, sáng kiến AI của trường xuất phát từ áp lực chính quyền bang California sau khi nhận được “lời phàn nàn” từ các tập đoàn công nghệ lớn sinh viên địa phương thiếu kỹ năng AI mà doanh nghiệp cần.
Tháng 2 năm nay, Cal State chính thức công bố kế hoạch AI Initiative – chiến lược quy mô toàn hệ thống. Ngay từ đầu, lãnh đạo trường xác định các tập đoàn công nghệ phải đóng vai trò trung tâm, vừa giúp trường được nhìn nhận là tiên phong, vừa mở rộng cơ hội hợp tác công – tư.
Theo tài liệu nội bộ được tiết lộ qua yêu cầu công khai hồ sơ, Cal State muốn “hợp tác với các gã khổng lồ công nghệ để xây dựng mô hình giáo dục đại học được AI hỗ trợ, vượt trội về quy mô và tầm ảnh hưởng.”
Tranh cãi nội bộ: “Marketing cho công nghệ chưa kiểm chứng”
Dù đầy tham vọng, dự án này vấp phải phản đối từ nhiều giảng viên – đặc biệt trong bối cảnh Cal State cắt giảm ngân sách sâu. Họ cho rằng việc chi hàng chục triệu USD cho OpenAI, không qua đấu thầu cạnh tranh, là “phung phí”.
Một số hội đồng giảng viên tại nhiều cơ sở Cal State thông qua nghị quyết phản đối, cho rằng nhà trường chưa xử lý triệt để nạn gian lận bằng chatbot, đồng thời bỏ qua tác hại của AI đối với tư duy phản biện và lao động ngành công nghệ.
Giáo sư Martha Kenney, chuyên ngành Nghiên cứu Phụ nữ và Giới tại Đại học bang San Francisco, thẳng thắn: “Đây không phải là hợp tác mà là chiêu tiếp thị. Nếu sản phẩm là máy photocopy, chẳng ai nói ‘Xerox hợp tác với đại học để cung cấp máy sao chép cho toàn trường’ cả.”
Đáp lại, người phát ngôn Jason Maymon khẳng định: “Nhiệm vụ của đại học là chuẩn bị cho sinh viên bước vào thế giới đang thay đổi. Cũng như thời internet bùng nổ, chúng ta không thể đứng ngoài cuộc cách mạng công nghệ này.”
OpenAI và Google: hai cách tiếp cận trái ngược
Theo Clark, Cal State thuê đơn vị tư vấn độc lập đánh giá toàn bộ chương trình, đồng thời hứa dạy sinh viên cách đánh giá AI một cách phản biện. Ông cũng bảo vệ thỏa thuận với OpenAI, cho biết ChatGPT Edu được cung cấp với mức giá thấp hiếm có.
Tuy vậy, sự so sánh với hệ thống cao đẳng cộng đồng California khiến nhiều người đặt câu hỏi: Google cung cấp dịch vụ chatbot AI miễn phí cho hơn 2 triệu người dùng – gần gấp bốn lần quy mô Cal State – trong khi trường lại chi gần 17 triệu USD để có dịch vụ tương tự từ OpenAI.
AI Camp – nơi AI gặp thực tế
Trại hè AI do Cal Poly tổ chức là một phần trọng tâm của sáng kiến Cal State. Ngôi trường được thành lập từ năm 1901 với sứ mệnh đào tạo nghề nay trở thành trung tâm thử nghiệm AI thực tiễn.
Trại hè ra đời từ chương trình Digital Transformation Hub (DxHub) – dự án hợp tác giữa Cal Poly và Amazon, nơi sinh viên cùng nhân viên Amazon phát triển ứng dụng phục vụ tổ chức phi lợi nhuận và cơ quan chính phủ.
Mục tiêu của AI Camp là trao cơ hội thực hành AI cho sinh viên từ tất cả các cơ sở Cal State, giải quyết những vấn đề cụ thể của trường – chẳng hạn xếp lớp toán phù hợp cho sinh viên chuyển trường.
Khi AI trở thành “cuộc đua sinh tồn” của sinh viên
Khoảng 80 sinh viên từ 19 cơ sở đã tham gia, với chuyên ngành đa dạng từ khoa học máy tính đến sinh học động vật học. Tuy khác nhau về xuất phát điểm, tất cả đều có chung mục tiêu: học kỹ năng AI để không bị tụt lại.
“AI là giai đoạn tiếp theo của cuộc sống, giống như internet đã từng thay đổi mọi thứ,” Aiman Madan, sinh viên ngành khoa học máy tính tại Cal State San Marcos, chia sẻ. “Đây là một cuộc đua, và chúng tôi phải học cách dẫn trước.”
Từ lý thuyết đến cảnh báo về đạo đức và môi trường
Ngay ngày đầu, các giảng viên của Cal Poly và Amazon trình bày khái niệm về AI tạo sinh, nêu ví dụ ứng dụng trong kinh doanh, y học và quản trị. Tuy nhiên, Giám đốc công nghệ của DxHub Ryan Matteson cũng cảnh báo sinh viên về thiên vị dữ liệu, chi phí năng lượng và tác động môi trường của AI.
“Hãy tập trung vào việc giải quyết vấn đề thực cho con người, chứ không chỉ chạy theo công nghệ hào nhoáng,” ông nói.
Khi sinh viên “lập trình” nhân vật AI đầu tiên
Trong phần thi đầu tiên, các nhóm sinh viên phải xây dựng nhân vật gác cổng trong trò chơi điện tử, có nhiệm vụ đánh giá người chơi trước khi bước vào thế giới giả tưởng. Nhóm của Dianella Sy, sinh viên ngành khoa học máy tính tại Cal State Fullerton, sử dụng công cụ Amazon Nova để tạo cho nhân vật “tính cách cứng rắn, nghiêm nghị và dứt khoát”.
“Tôi chưa từng tạo AI trước đây,” cô nói, “nên đây là trải nghiệm hoàn toàn mới.”
Sau đó, sinh viên được xem một video tương lai do startup giáo dục Matter and Space sản xuất: những người trẻ bản địa Mỹ đeo kính AI và thiết bị giám sát cảm xúc 24/7. Đồng sáng lập công ty, Paul J. LeBlanc, dự đoán AI chẩn đoán bệnh nhanh và chính xác hơn bác sĩ, khiến chuyên môn con người bị thay thế.
Một số sinh viên liên tưởng đến loạt phim “Black Mirror”, nơi công nghệ đi quá xa khỏi kiểm soát. “Tôi không muốn AI tạo thêm bất bình đẳng,” Charles Walker Cano, sinh viên ngành sinh học, bày tỏ.
Khi bài toán hành chính trở thành bài học khởi nghiệp
Phần cuối của trại hè, sinh viên chia nhóm giải quyết các vấn đề hành chính thực tế trong hệ thống Cal State. Một nhóm xây dựng ứng dụng đánh giá nhà cung cấp, giúp trường lựa chọn đối tác nhanh hơn dựa trên tiêu chí định sẵn bằng AI.
Arash Peighambari, học viên cao học ngành khoa học máy tính tại Cal State San Marcos, từng nghiên cứu hệ thống AI phát hiện lỗi trên lưới điện, cho biết: “Dự án này mang hơi hướng thực tế và thương mại hơn – đúng kiểu Amazon.”
Sự giao thoa giữa học thuật và thương mại
Từ một trại hè thử nghiệm, Cal State đang mở rộng tầm nhìn: biến toàn bộ hệ thống thành vườn ươm AI của quốc gia. Với hàng trăm nghìn sinh viên, các chương trình do Amazon, OpenAI và Nvidia “chống lưng” sẽ có ảnh hưởng sâu rộng đến nguồn nhân lực tương lai của California – trung tâm công nghệ lớn nhất nước Mỹ.Dù vẫn còn tranh cãi giữa giới học thuật và doanh nghiệp, không thể phủ nhận rằng Cal State đang đặt cược vào AI như bước ngoặt sống còn – vừa để nâng cao vị thế, vừa đáp ứng nhu cầu nhân lực trong nền kinh tế số trị giá hàng nghìn tỷ USD đang tăng tốc.
shared via nytimes,
